26 februari 2012

Paradigm shift (door uitsterving dus)


Een ogenblik van onoplettendheid kan volstaan, en het fascisme steekt de kop weer op. Dat weet iedereen, maar op dit moment lijkt er geen onmiddellijk gevaar te loeren want de discussie over de twintig Belangers die naar de N-VA zijn overgestapt, bewijst dat onze waakzaamheid op peil is gebleven.
Wat soms wel wordt vergeten, is dat die waakzaamheid ook niet mag ontaarden in een soort kramp, waarbij om de haverklap termen als fascisme, racisme, nazisme en dergelijke vallen. De fabeldichter Aisopos toonde in de zevende-zesde eeuw voor Christus al aan dat men niet te snel of te vaak alarm moet slaan, en dat een herder daar beter mee wacht tot er een echte wolf op zijn kudde afkomt.
Roger Scruton werd ooit door de BBC nog voor een wolf gehouden, maar toen hij naderbij kwam, bleek het om een filosoof te gaan:

Things change. People might abuse you for... as a fascist or whatever, for ten years, but you know, when the results of their world view are being felt all around, around them, they might come back and think: well perhaps he was right all along you know, and that’s …I mean to a very small extent I’ve had this experience. I was … when I started coming out [laughter], ah ...as a conservative, and round about 1980, it was to the immense shock of the academic establishment, and there were lots of …I had to sue people to, you know, for libel, for things that I’d said and there was a BBC-program with the sound of marching jackboots behind, you know, somebody commenting on my …on something I had written [laughter]. Everything was done to make it look as though this was the big …the thin end of the fascist wedge. And for a long time I was very disheartened by it, you know, and you can feel very, very distressed. But, things have changed now, and you know, a great many people think that possibly I wasn’t totally wrong about everything, and a certain rehabilitation comes about. You know, I, there is …I was sort of kept out of the British Academy for instance, by all the old left establishment, Wollheim and Williams and Isaiah Berlin and all that crowd*, and then, you know, they all died [laughter], I ah, have to say I was out of the country at the time. I had nothing to do with it. They just died, and the next week I was made a Fellow of the British Academy you know, so that was a sure sign that perhaps things do change.


Dingen evolueren. Mensen kunnen jou misschien beschimpen als …als fascist of zo, een jaar of tien lang, maar kijk, zodra de resultaten van hun eigen opvattingen zich overal rondom hen laten gevoelen, kunnen ze zich toch nog bedenken en vinden dat je misschien heel de tijd al gelijk had, en dat is …laat me zeggen, dat heb ik in enige, zeer geringe mate zo ondervonden.
Ik was …toen ik voor het eerst uit de kast kwam [gelach], euh, als conservatief, om en rond 1980 was dat, toen ging er een immense schok door het academische bestel, en er waren heel wat …weet u, ik zag mij verplicht om mensen voor het gerecht te dagen, voor smaad naar aanleiding van zaken die ik had gezegd, en er was een BBC-programma met op de achtergrond het geluid van marcherende kaplaarzen, waarin, weet u, iemand commentaar gaf op mijn …op iets dat ik had geschreven [gelach]. Men had er alles aan gedaan om het zo te laten voorkomen dat dit het grote …het geniepige begin was van het pad naar het fascisme.
En een hele tijd was ik sterk ontmoedigd daardoor, weet u, want je kunt heel, heel wat pijn voelen. Maar nu hebben de zaken een wending genomen en laat me zeggen, er zijn nogal wat mensen die het voor mogelijk houden dat ik niet totaal ongelijk had in alles, en er is een bepaalde rehabilitatie aan de gang. Weet u, er is …ik werd bijvoorbeeld buiten de British Academy gehouden, door heel het oude linkse establishment, Wollheim en Williams en Isaiah Berlin en heel die club, en toen ...stierven die allemaal [gelach], euh, ik was niet in het land in die tijd, ik zat er voor niets tussen, ze gingen gewoon dood en de week daarop maakte men mij Fellow of the British Academy weet u, en dat was een zeker teken dat dingen misschien toch kunnen veranderen.
____________________


* Richard Arthur Wollheim (1923–2003)
. Sir Bernard Arthur Owen Williams (1929–2003)
. Sir Isaiah Berlin (1909–1997)

Gesprek van 25 januari 2012, in het Gerbeaud Cafe in Boedapest,
van de "Common Sense Society", en hier te zien (na 46'55").

.

25 februari 2012

Elfstedentocht

.
Een vraag die men kan stellen: mocht vorige maand de Elfstedentocht hebben plaatsgehad, zou dan Johan Friso hebben meegereden? Willem Alexander had dat zeker gedaan, want die deed dat eerder al, vertelt ons Karel van het Reve :
.
 

Luisteraars!
stukje van 4 maart 1986
G.A. van Oorschot  1995

Twee omschrijvingen voor één ding

.
Peter Vandermeersch, toen hij nog maar pas in zijn stoel bij de NRC gekatapulteerd was:
.

.
"Ik vind De Volkskrant niet betrouwbaar genoeg. Ik vind het grote verschil tussen wat NRC is en wat De Volkskrant is: als 't in NRC staat is 't juist. Soms een dag later, soms zelfs twee dagen later, maar 't is betrouwbaar. In De Volkskrant zie ik heel veel verschijnen waarvan je een dag later zegt: nou ja, het zat er toch wel een beetje naast."
.
Jan Mulder lachte hem daarmee uit, en noemde Peter "vulgair" en "een blaaskaak".
Iemand, ergens, moet die Mulder toch kunnen tegenspreken?
.

16 februari 2012

Het vrouwtje is jonger geworden

.
Soms zijn literaire clichés zo onweerstaanbaar dat zelfs moderne dichters er niet doorheen kunnen zien, ook al maken zij in hun eigen werk veelvuldig gebruik van dezelfde clichés, vaak terecht trouwens.

Een voorbeeld van zo’n cliché –je ziet het op WorldPressPhoto, Youtube, FaceBook en dergelijke– is dat van de oude cellospeler die geconcentreerd zijn melodietje strijkt terwijl rondom hem, in de nog oudere stad waar hij altijd geleefd heeft, alles in puin wordt geschoten. De eerste keer dat die oude muzikant opdook was meen ik in Sarajevo, maar naderhand kwamen er enkele bisnummers in andere steden.
De meest recente variatie op dit thema is het kussende koppeltje, dat in Athene rustig doorgaat met zijn activiteiten terwijl een bataljon politiemannen op hen komt afgestormd.

Bij Karel van het Reve, in deel zeven van het Verzameld Werk (Van Oorschot, 2011) op de pp. 485-6  lezen we over weer andere, oudere variaties. Het ging bij van het Reve over de barricades die de aanhangers van Jeltsin opwierpen voor het Witte Huis in Moskou.
Een verslaggever meldde toen:
.
“Ik brak bijna in tranen uit toen een heel oud vrouwtje met een boodschappentas naar de barricade toeliep, haar tas neerzette, zorgvuldig uit die tas drie bakstenen haalde en op de barricade legde. Ze sloeg een kruis en ging weg.”
Een indrukwekkend tafereel. Maar toch dacht ik meteen: “ Waar heb ik dat oude vrouwtje meer gezien?” Ik herinnerde me drie keer.
Een Engelse officier die in 1943 in Zuid-Italië aan land ging en met zijn jeeps het land in trok, vertelt in zijn memoires, hoe hij en zijn mannen in ieder dorp door juichende Italianen begroet werden. ‘In een van de dorpen kwam een oude vrouw op ons af met een kan water en een ei, alles wat ze bezat, zei ze, want ze was heel arm.’
Ga je nog  verder in de geschiedenis terug, dan kom je bij het oude vrouwtje dat een bosje hout kwam leggen op de brandstapel van de ketter Jan Hus, toen die op 6 juli 1415 door christenen verbrand werd wegens een theologisch meningsverschil. ‘O heilige eenvoud,’ moet Hus toen geroepen  hebben.
Het bij mijn weten eerste optreden van dat oude vrouwtje vinden we in  de Heilige  Schrift, Marcus 12;41-44: ‘En Jezus, gezeten zijnde tegenover de schatkist, zag, hoe de schare geld wierp in de schatkist; en vele rijken wierpen veel daarin. En er kwam een arme weduwe, die twee kleine penningen daarin wierp, hetwelk is een oort. En Jezus, Zijn discipelen tot Zich geroepen hebbende, zeide tot hen: Voorwaar, Ik zeg u, dat deze arme weduwe meer ingeworpen heeft, dan allen, die in de schatkist geworpen hebben. Want zij allen hebben van hun overvloed daarin geworpen; maar deze heeft van haar gebrek, al wat zij had, daarin geworpen, haar gansen leeftocht.’
Als ik de geschiedenis van de staatsgreep van Janajev en de zijnen moest opschrijven, dan zou ik heel voorzichtig zijn met dat oude vrouwtje. Ze houdt zich soms honderden jaren koest, maar als de historische situatie het maar even toelaat komt zij tevoorschijn met dat penningske, dat brandhout, dat ei of die bakstenen.
Achteraf, 9 november 1991


.
;
________________________________
noot van 25 maart:  gisteren, in het programma "Répliques" van Alain Finkielkraut, kwam het oude vrouwtje alweer langs. De auteurs Myriam Anissimov en Olivier Rolin bespraken de roman "Leven en Lot" van Vasili Grossmann, en zij waren, zoals Emmanuel Levinas voor hen, bijzonder geroerd door haar optreden in dat boek:


http://victacausa.blogspot.com/victacausa.blogspot.com5edf7b715d0afaa3d68201fa2d94715a304487db.html