Laat alle hoop varen

Wellicht, lezer, kent u nog niet de uitgeverij Blossom Books, gevestigd in Utrecht, in Nederland dus, al laat de naam anders vermoeden. Het moet een heel ‘inclusieve’ uitgeverij zijn want op hun site zien we zesenzestig auteurs en vertalers, waaronder zes mannen.

Iets meer vrouwen dus, en een daarvan is een zekere Lies Lavrijsen die een deel van Dantes Divina Commedia heeft vertaald: het Inferno. Ik hoorde haar zaterdag in de Interne Keuken van Sven Speybrouck en Koen Fillet, waar zij toelichting gaf bij wat zij als vertalen beschouwt.

‘In samenspraak met de uitgever’ had Lavrijsen besloten om de dichter Dante enige manieren bij te brengen, en ongepaste verzen van hem onvertaald te laten.

Lies en haar uitgever willen met hun boek namelijk een boodschap overbrengen. Dat mag echter niet de boodschap van Dante zelf zijn, horen we, omdat wij over veel dingen tegenwoordig anders en beter denken dan de middeleeuwers. Dante moet dus niet met zijn, maar met onze tijd meegaan, vinden ze bij Blossom Books.

Bovendien was, net toen haar boek bijna klaar was, ‘daar in Frankrijk een leraar onthoofd’ door een mohammedaan – Samuel Paty heette de ongelukkige man, maar zijn naam kwam niet over haar lippen. Een spijtig voorval in een ander land mag de pret niet bederven.

Lies heeft wel meer problemen met namen, want in haar ‘vertaling’ besloot zij ook de naam ‘Mohammed’ weg te laten. Deze pedagoge hoopt op die manier ook jongeren ertoe aan te zetten Dantes Inferno te lezen. Daar wens ik haar veel succes bij, al vrees ik dat de jongeren die zij zo tactvol behandelt niet veel boeken lezen – te oordelen naar de oplages die in moslimlanden het licht zien.

Ernstige mensen zullen De goddelijke komedie misschien toch liever in een betrouwbare vertaling lezen, en keuze is er genoeg, zowel in proza als in dichtvorm. Wie weet immers of juffrouw Lies niet nog meer passages heeft opgeschoond naar eigen fijngevoeligheden? En wat Blossom Books betreft: zijn hun andere vertalingen ook eigentijds bijgewerkt?

Of Liesje met haar gehakkel een goede beurt heeft gemaakt in de Interne Keuken betwijfel ik overigens, want het begon al met de opmerking van Sven: ‘Koen, je zei daarnet iets over cancellen…’ en het eindigde met de opmerking dat de lezer bedrogen wordt en inderdaad misschien liever de echte tekst zal lezen.

Noot van 29 maart: Henry Wadsworth Longfellow vertaalde de Divina Commedia, en dit zei hij over zijn vertaalwerk: 

De enige verdienste van mijn boek is dat het precies weergeeft wat Dante zegt, en niet wat de vertaler zich voorstelt dat hij had kunnen zeggen als hij een Engelsman was geweest. (...) De taak van een vertaler is het om weer te geven wat de auteur zegt, niet om uit te leggen wat hij bedoelt; dat is het werk van de commentator. Wat een auteur zegt en hoe hij het zegt, dat is het probleem van de vertaler.

The only merit my book has is that it is exactly what Dante says, and not what the translator imagines he might have said if he had been an Englishman. (…) The business of a translator is to report what the author says, not to explain what he means; that is the work of the commentator. What an author says, and how he says it, that is the problem of the translator.

Ik meen dat juffrouw Lavrijsen en haar uitgever Blossom Books dit beter hadden kunnen lezen voor ze zich aan beschavingswerk overgaven.

Tous ensemble, maar dan in het Engels

Éric de Riedmatten (economie-journalist van CNews) en zijn gast Patrice Bégay hadden zaterdag een gesprek dat voor ons heel herkenbaar was, en eventjes zelfs grappig. Die man verzorgt de communicatie van BpiFrance, een publieke investeringsbank, en ze hadden het over het bevorderen van de Franse ondernemingsgeest en het consumeren van Franse producten.

Bégay wil graag een positieve boodschap brengen – die flink protectionistisch klinkt, een beetje nationalistisch ook, maar dat komt vandaag wel meer voor. Dus: meer dingen zelf produceren, deze zelf consumeren en liefst ook nog exporteren.

Met het oog op dat laatste heeft BpiFrance de Franse taal blijkbaar al geëxporteerd, want ze spreekt over La French Tech, La French Fab, Made in France enzovoort. Dit zal ons doen denken aan Elio Di Rupo met zijn campagne Get up Wallonia!

Bégay lanceert nu een campagne: 'la French Touch' (ja, telkens met ‘la’ en niet ‘le’ want ‘touche’ is vrouwelijk, en ‘technologie’ en ‘fabrication’ zijn dat ook). Die campagne moet un mouvement de startups françaises op gang brengen waar ook des community builders aan meewerken.

En dat moet lukken zei Bégay want: álles is mogelijk als wij maar samenwerken, tous ensemble, ondernemers zowel als werknemers en álle burgers. Eén ploeg als het ware, en: Impossible n’est pas français!

Maar hoe mooi die Engelse slogans van de bank ook zijn, hun Franse slogan is minder gelukkig: Un possible sera toujours Français! Dit lijkt meer op gestotter, bégaiement, en in het gesprekje hieronder moest Éric de Riedmatten helaas iets verduidelijken:

 

Éric de Riedmatten : Et donc vous organisez une tournée qui heu…donc une campagne. Alors on va d’abord parler de cette campagne, la campagne en faveur de l’entrepreneuriat, du made in France, de tout ce qui marche en France, qu’on veut montrer le positif.

Patrice Bégay : Absolument. Comme vous le voyez on dit souvent ‘entrepreneur’ mais en fait on parle de ‘ensemble’, que vous soyez entrepreneur ou pas. Ensemble, un possible sera toujours Français. Pourquoi ? parce que c’est…

Riedmatten : Un possible ‘u-n’, c’est ça que voulez bien dire.

Bégay : Un possible, absolument, parce ce que c’est un message positif qu’il faut donner, fédérateur, ouvert à tous les Français, avec cette campagne engagée et engageante, comme le sont tous les entrepreneurs de France.

Is alles sociale constructie?

Je hoort, of liever je leest dat vaak: niets is echt. Ben je een man of een vrouw? sociale constructie. Bestaan er naties of volkeren? sociale constructie. Enzovoort. Alles wat we menen te zijn of te weten of te zien is een constructie, en dus verwisselbaar en vervangbaar.

Natuurlijk gelooft niemand dat echt, maar in de zachte wetenschappen wordt het als evangelie verkondigd. Nu hoorde ik daarnet een grappig soort antwoord daarop, komende van big data, en het lijkt mij een mooie afsluiting van de vrouwendag:

Jean-Sébastien Ferjou: Schrikken we er overigens niet voor terug om simpelweg ons gezond verstand te gebruiken want tenslotte, achter hun hypergecompliceerde woorden vertellen die universitairen maar kletspraatjes, en schrikken we er dus niet voor terug om een kat gewoon een kat te noemen en gewoon naar de werkelijkheid te kijken zoals ze is, met soms zaken die wel eens heel onnozel kunnen zijn. Kijken we bijvoorbeeld naar de data… tenminste de chef van de Google-gegevens zei: Neem maar aan dat wij onszelf vaak iets wijsmaken, want bijvoorbeeld wat porno betreft is de werkelijkheid niet altijd wat we ons voorstellen. Vrouwen consumeren meer geweld in porno dan mannen. We zien dus goed dat niet alles een kwestie van sociale constructie is…

Christine Kelly: Ik zie het verband niet, ik weet niet waar dat vandaan komt…

Jean-Sébastien Ferjou: Nee, maar ik zeg dat, Christine omdat het niet spoort met de ideeën over een patriarchale cultuur. Er is een heel interessant boek getiteld, ‘We liegen allemaal’ … enfin, ‘Alles is Leugen’, dat precies al die Google-gegevens analyseert, en ik wil maar zeggen dat de realiteit vaak veel complexer is dan die constructies die volhouden dat alles sociaal is.

Christine Kelly: Bon, bon, bon... en toch hou ik niet van dit voorbeeld, maar dat geeft niet.

Éric Zemmour: Maar het is normaal dat u daar niet van houdt.

Christine Kelly: Ja, dat is normaal. En, Éric Zemmour, wat denkt u hierover?