Zij vechten ook voor ons!

Het is tegenwoordig niet eenvoudig om nog iets te kopen dat niet in de Volksrepubliek China 中華人民共和國  is gemaakt, maar toch blijven er – misschien door toedoen van de waakzame Giorgia Meloni – nog enkele essentiële benodigdheden over, bij welker aanschaf wij met een bepaalde fierheid kunnen melden dat ze Europees, in onderhavig geval zuiver Italiaans zijn.

Ik heb het nu over de Proraso scheerkom en de gelijknamige scheerzeep. Twee schitterende producten waarvan het fabricageheim al sinds 1908 in het dorpje Caldine nabij Florentië berust, bij Ludovico Martelli S.p.A.

De Italianen hebben hier weinig of niets te vrezen van de Chinese AI.

Trekt Duitsland weer ten oorlog?

 Het standpunt van Sahra Wagenknecht, die net niet in de Bundestag raakte – de kiesdrempel ligt op 5% en haar partij haalde 4,98%...

Friedrich Merz heeft Oekraïne Taurus-kruisraketten beloofd. Terwijl de VS en Rusland onderhandelen over een uitweg uit de oorlog, en er na lange tijd eindelijk een reële kans op een staakt-het-vuren bestaat, stevent Merz af op escalatie. De levering van Taurus-raketten aan Oekraïne zou absoluut onverantwoord zijn, en praktisch neerkomen op een oorlogsverklaring aan de nucleaire macht Rusland.

Deze langeafstandswapens, waarmee men doelen in Rusland haarscherp kan aanvallen, zouden immers door soldaten van de Bundeswehr moeten worden geprogrammeerd. Dit zou Duitsland tot oorlogvoerende partij maken, en een doelwit voor een Russisch militair antwoord.

Deze waanzin moet koste wat het kost worden voorkomen! Wie Duitsland in een oorlog met Rusland wil meeslepen, in plaats van de vooruitzichten op een compromis-vrede te ondersteunen, is volledig ongeschikt als kanselier en een gevaar voor ons land. De SPD-achterban moet zijn historische kans grijpen om deze gevaarlijke dwaling te stoppen en een veto uit te spreken over de coalitie met de CDU/CSU.

Merz heeft in principe nog niets te beloven. Hij is voorlopig kandidaat-kanselier en pas op 6 mei zal de Bundestag daarover stemmen. Vooraf moeten ook de SPD en CDU hun goedkeuring nog geven voor de coalitie.
De uitslag van de SPD wordt verwacht op 30 april, en die van de CDU op 28 april (maar daar zou alleen het partijbestuur zich moeten uitspreken, niet de leden, wat wel zo handig is). CSU ging eerder al akkoord. Vandaar die oproep van Sahra Wagenknecht, waarbij zij natuurlijk niet op de christendemocraten rekent maar wel op de socialisten.

Moet echt álles in het Engels tegenwoordig?

Heinrich Heine schreef een doctoraatsthesis in de Rechten over de dos, de bruidsschat. In het Latijn, zo ging dat toen. Latijn had hij als kleine jongen geleerd en hij vond dat heel moeilijk. Later betwijfelde hij zelfs of de Romeinen wel tijd hadden gevonden om hun grote rijk te stichten als ze eerst Latijn hadden moeten leren. Maar ook Frans was moeilijk. Heinrich liep school in Düsseldorf in het door Napoleon bezette Rijnland, en in Ideen. Das Buch Legrand, Kapitel VII, vertelt hij over de Franse les: 

[…] ich erinnere mich noch so gut, als wäre es erst gestern geschehen, daß ich durch la religion viel Unannehmlichkeiten erfahren. Wohl sechsmal erging an mich die Frage: »Henri, wie heißt der Glaube auf französisch?« Und sechsmal und immer weinerlicher antwortete ich: »Das heißt le crédit«. Und beim siebenten Male, kirschbraun im Gesichte, rief der wütende Examinator: »Er heißt la religion« – und es regnete Prügel, und alle Kameraden lachten.

Madame! seit der Zeit kann ich das Wort religion nicht erwähnen hören, ohne daß mein Rücken blaß vor Schrecken und meine Wange rot vor Scham wird. Und ehrlich gestanden, le crédit hat mir im Leben mehr genützt als la religion –

[…] ik herinner mij nog zo goed, als was het pas gisteren gebeurd, dat ik door la religion veel narigheden heb meegemaakt. Wel zes keer kreeg ik de vraag: “Henri, hoe zegt men geloof in het Frans?” En zes keer, alsmaar meer in tranen, antwoordde ik: “Dat is le crédit.” En de zevende keer, zo bruin als een kers aangelopen, riep de woedende examinator: “Het is la religion” — en het regende stokslagen, en alle kameraden lachten.

Madame! sedert die tijd kan ik dat woord religion niet meer horen noemen zonder dat mijn rug bleek van schrik, en mijn wangen rood van schaamte worden. En om eerlijk te zijn, le crédit is mij in het leven meer van nut geweest dan la religion.*

Zijn biograaf Ludwig Marcuse zei over deze passage: ...er gab die echte Rothschild-Antwort: le crédit!

Heinrich Heine in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten

Rowohlts Monographien, 1960, S.17

Krediet kunnen we allemaal gebruiken, en met mijn credit card is gelukkig niets mis, maar mijn debet kaart verviel, en ik kreeg er een nieuwe toegestuurd.

U ziet ze hiernaast, en het eerste wat mij opviel was dat ze voortaan debit kaart heet... 

Debeo-debes-debet &c. ...die vervoeging kennen we nog, en dan is iemand iets verschuldigd, en credo en creditum ook, en dan gelooft iemand dat hij zijn geld ooit zal weerzien.

Ook debiet kennen we, en als de Fransman un débit zegt, bedoelt hij wellicht een tapperij, een café, een bar of een tabakswinkel.
De perfide Engelsman echter kent debit wél (bv. the sum has been passed to the debit of your account), en zo zien we dat ook het Latijn, zoals alles, voor het Engels moet wijken.

__________

* Cioran, net nog genoemd, vond religie evenmin bijzonder nuttig: Dans les épreuves cruciales, la cigarette nous est d’une aide plus efficace que les Évangiles. Bij cruciale beproevingen komt de sigaret ons efficiënter te hulp dan de Evangeliën.

Toen werden kranten nog verslonden!

In het vorige stukje noemde ik zijdelings Ludwig Börne, en laat dit een illustratie zijn bij zijn naam.

.
'Het publiek leest nu eenmaal wat het aangeboden krijgt, en zou zeker betere lectuur kiezen als meer getalenteerde mannen hun die zouden aanbieden. Zij zouden moeten schrijven.'

››Das Publikum liest eben das, was man ihm bietet, und würde gewiß eine bessere Lektüre wählen, wenn begabtere Männer ihm eine solche böten. Sie sollten schreiben.‹‹

Ludwig Börne (Juda Loeb Baruch, 1786-1837) gaf gehoor aan deze raad van een vriendin, en werd zowat de bekendste Duitse politieke journalist van het begin van de XIXde eeuw.

In 1818 begon hij in Frankfurt met het tijdschrift Die Wage, maar al na drie jaar hadden de autoriteiten er genoeg van en verboden ze het blad.*

In 1830 ging Börne naar Parijs, enthousiast als hij was over de Julirevolutie, en consequent als hij was gaf hij daar een tijdlang La Balance uit.

In Parijs was de pers veel vrijer dan in Duitsland of Oostenrijk, al vond Börne de Engelse pers nog beter. Maar in Parijs werd wél veel gelezen, vertelt hij ons.

Kranten worden tegenwoordig door de staat of door reclamebureaus overeind gehouden, of opgekocht door Van Thillo en consorten. Mochten onze journalisten Börne lezen – ik acht die kans gering – dan zouden ze een gevoel van jaloezie nauwelijks kunnen onderdrukken vrees ik:

Alles en iedereen leest. De huurkoetsier op zijn bok haalt een boek uit zijn tas zodra zijn klant is uitgestapt; de fruitverkoopster laat zich de Constitutionnel voorlezen door haar buurvrouw, en de portier leest alle bladen die voor de vreemde gasten in het hotel worden afgegeven. De echte abonnee mag elke ochtend weer bellen dat zijn armen lam worden, de portier brengt hem zijn blad niet eerder dan dat hij het zelf gelezen heeft.

Voor een genreschilder is er geen rijker aanblik voorhanden dan de tuin van het Palais-Royal in de voormiddag. Duizend mensen houden daar een krant in de hand en vertonen daarbij de meest verscheiden posities en bewegingen. De een zit, de andere staat, een derde stapt, nu eens langzaam, dan weer met versnelde pas. Plots trekt een bericht sterker zijn aandacht, hij vergeet zijn tweede voet neer te zetten, en voor de tijd van enkele seconden staat hij als een pilaarheilige op één been. Sommigen staan tegen een boom geleund, anderen tegen de balustrades die de bloemperken afzomen, nog anderen tegen de pijlers van de arcaden. De slagersknecht wist zijn bebloede handen schoon, om geen rode vlekken op de krant te laten, en de pasteiventer laat bij zijn lectuur de koeken koud worden.
Als op een dag Parijs op dezelfde manier ten onder zou gaan als Herculanum en Pompeï zijn ondergegaan, en men groef het Palais-Royal en de mensen daar weer op, en men vond ze in dezelfde houding waarin zij door de dood waren verrast – de papieren in hun handen waren tot stof vergaan – dan zouden archeologen zich de kop breken over wat al die mensen daar precies aan het uitrichten waren toen de lava hen overdekte. Een markt was er niet, een theater evenmin, dat blijkt uit de plek. Geen bijzonder schouwspel had hun aandacht getrokken, want de koppen stonden in verschillende richtingen en de blikken waren naar de grond gericht.
Wat waren die toch aan het doen? zullen zij vragen, en geen van hen zal het antwoord geven: zij waren de krant aan het lezen.

Schilderungen aus Paris (1822 und 1823)
X. Die Lesekabinette

in: Gesammelte Schriften
Vollständige Ausgabe in sechs Bänden
nebst Anhang in zwei Bänden
Leipzig, Max Hesse Verlag, um 1900-1905
Zweiter Band, SS. 40-41

___________________

* Censuur kun je dat niet noemen: men trad ook toen op tegen fake news en desinformatie.

Palestrina - Bach - Heine - Marx - Lenin ...Cioran

 

Nu de christelijke ramadan bijna voorbij is, en Pasen nadert, zullen we op de radio veel Bach horen, of Palestrina, religieuze muziek, en dat is zeer welkom, ook voor mensen die zich niet tot enige religie geroepen voelen.

Over religie zei Karl Marx in 1844, in Zur Kritik der Hegelschen Rechtsphilosophie: Zij is de opium van het volk, „das Opium des Volkes.“ Vladimir Lenin verving het voornaamwoord door een voorzetsel: „Religion ist Opium für das Volk.“ …en dat maakt een groot verschil, zoals Karel van het Reve al toelichtte. Voor Marx is religie door de mensen zélf uitgevonden, voor Lenin wordt zij door de heersende klasse opgelegd, om de kleine man onder de duim te houden.

Nu was een paar jaar daarvoor, in 1840, een boek verschenen onder de titel Heinrich Heine über Ludwig Börne (latere uitgaven kregen als titel Ludwig Börne. Eine Denkschrift), met daarin een lofzang op de religie:

De hemel is uitgevonden voor mensen aan wie de aarde niets meer te bieden heeft... Heil aan deze uitvinding! Heil aan een religie die een paar zoete, slaapverwekkende druppels goot in de bittere beker van de lijdende mensheid, spirituele opium, een paar druppels liefde, hoop en geloof!

Marx bewonderde Heine, bezocht hem ook in Parijs, en had dat boek natuurlijk gelezen. Het was een soort schandaalboek trouwens, een bestseller.

Later werd Heine ziek en raakte verlamd. Fanny Lewald, een Duitse vriendin, bezocht hem in zijn ‘matrassengraf’ en laat hem aan het woord in haar herinneringen: 

Tegenwoordig kan ik eigenlijk alleen nog mijn armen en handen vrij bewegen. En dat alles, ging hij door, terwijl er een lachje over zijn van pijn vervulde trekken gleed, dat alles moet ik nu verdragen zonder de bijstand van Onze Heer Jezus Christus! Maar ik heb toch ook mijn geloof. Geloof maar niet dat ik het zonder religie red. Opium is ook een religie. Als zo’n beetje grijze stof in mijn vreselijk pijnlijke brandwonden wordt gestrooid en de pijn daarna onmiddellijk ophoudt, moeten we dan niet zeggen dat dit dezelfde verzachtende kracht is die in religie werkzaam is? Er is meer verwantschap tussen opium en religie dan de meeste mensen zich in hun dromen durven voorstellen.

Begegnungen mit Heine

Berichte der Zeitgenossen

II: 1847-1856

Herausgegeben von Michael Werner

Hoffmann und Campe Verlag, Hamburg 1973

Tegenwoordig worden auteurs die wij altijd voor goede atheïsten hadden gehouden plots katholiek, en dat overkwam ook Heine ...bijna. Maar u zult het met mij eens zijn: hij had daar ook een goede reden voor:

Franscheska had besloten deze nacht, al knielend en biddend alleen tot heil van haar ziel te benutten. Tevergeefs bood ik aan om te delen in haar gebedsoefeningen; – toen ze bij haar kamer kwam, sloot ze de deur voor mijn neus. Tevergeefs stond ik een vol uur buiten, smekend om binnengelaten te worden, alle mogelijke zuchten slakend en vrome tranen veinzend, en de heiligste eden zwerend – natuurlijk, onder geestelijk voorbehoud. Ik voelde me langzamerhand jezuïet worden.* Ik werd er helemaal slecht van, en bood ten langen leste zelfs aan om voor die ene nacht katholiek te worden.

“Franscheska!” riep ik, “ster van mijn gedachten! Gedachte van mijn ziel! vita della mia vita! mijn mooie, vaak gekuste, slanke, katholieke Franscheska! voor deze ene nacht die je me nog gunt, wil ikzelf katholiek worden – maar dan alleen voor deze ene nacht! Oh, de mooie, zalige, katholieke nacht! Ik lig in je armen, streng-katholiek geloof ik in de hemel van je liefde, met onze lippen kussen we elkaar het zoete geloof, het woord wordt vlees, naar vorm en gedaante wordt het geloof verzinnelijkt, wat een religie! Jullie, papen, jubelen ondertussen jullie Kyrie eleison uit, klingelen en branden wierook, luiden de klokken, laten het orgel daveren, laten Palestrina's mis weerklinken. ‘Dit is het lichaam!’** – ik geloof, ik voel me zalig, ik val in slaap – maar zodra ik de volgende ochtend wakker word, wrijf ik de slaap en het katholicisme uit mijn ogen en kijk weer helder in de zon en in de Bijbel, en ben weer protestants verstandig en nuchter, zoals voorheen.”

Reisebilder IV. Italien. Die Stadt Lucca

Heine had zich inderdaad protestants laten dopen. Als Doctor in de Rechten had hij gehoopt op een academische carrière, maar deze weg lag voor een jood niet open. Die doop noemde hij zijn entreebiljet tot de Europese cultuur.***

In Die Bäder von Lucca ontmoet hij vervolgens een man die hij nog van vroeger kende, en die hij eerder op de berg Sinaï dan in de Apennijnen had verwacht. Hirsch was zijn naam en hij had in Hamburg loterijbiljetten verkocht, maar nu heette hij Hyacinth en was kamerdienaar bij een rijke heer. Ze raken in gesprek over het voor en tegen van katholicisme en protestantisme:

“Maar, meneer Hyacinth, wat vindt u van de protestantse godsdienst?”

“Die is mij dan weer té redelijk, doctor, en als er in de protestantse kerk geen orgel zou zijn, dan wás dat helemaal geen religie. Onder ons gezegd, die religie doet geen kwaad en is zo puur als een glas water, maar baat brengt ze ook niet.”****

Alvast wat dat orgel betreft is Emil Cioran het eens met Hyacinth, en zijn tweede zinnetje had van Heine kunnen zijn: 

Sans Bach, la théologie serait dépourvue d'objet, la Création fictive, le néant péremptoire. S'il y a quelqu'un qui doit tout à Bach, c'est bien Dieu.

Zonder Bach ware de theologie verstoken van een voorwerp, de Schepping een fictie, en het Niets voldongen. Als er iemand is die alles aan Bach te danken heeft, is het wel God.

Syllogismes de l'amertume

Gallimard, Folio Idées, 1952, 1980, p.119

____________

      * Hoewel men hierbij vaak aan de jezuïeten denkt, is de leer van het geestelijk voorbehoud, de reservatio mentalis, niet van hen afkomstig. Het is een tak van de casuïstiek, in de late Middeleeuwen en Renaissance ontwikkeld, die onder omstandigheden toeliet te liegen.

    ** 1 Kor 11:24 Neemt, eet, dat is Mijn lichaam. Door eenvoudige gelovigen, zo beweren kwatongen, werden de meestal gemompelde woorden hoc est corpus verstaan als hocus pocus.

  *** In hun ideologische verdwazing wilden de lichtzinnige Giscard en de cynicus Dehaene geen verwijzing naar de christelijke wortels van Europa in de preambule van hun 'Grondwet', maar Heine wist wel beter.

**** Zijn doop heeft hem niet geholpen. Voor de joden was Heine nu wel een protestant, maar voor de anderen bleef hij gewoon een jood. Es ist nichts aus mir geworden, nichts als ein Dichter.

Ursula wil zo graag een frisse vrolijke oorlog

Le Monde diplomatique is elke maand weer lezenswaardig, al vrees ik dat na het verscheiden van Mark Grammens niet veel Vlamingen hem nog lezen. In de editie van deze maand bekijkt LMd de mogelijke beweegredenen van de Europese Unie om à volonté geld in te zetten voor bewapening en oorlog. Onder meer Bart De Wever loopt hier gedwee aan de leiband van Ursula, en zijn minister van oorlog is natuurlijk zo gelukkig als een kind. En een wapenschild hebben ze al!

Ik vertaal niet het hele artikel, maar de slotparagraaf kan u misschien aanzetten om ook de rest op te zoeken.

De valstrik van de grote herbewapening

Een gemeenschappelijke defensie, werkelijk?

door Anne-Cécile Robert

Ooit wist Otto von Bismarck Duitsland te verenigen rond Pruisen, door Frankrijk in een conflict te lokken. Op oorlogspad gaan om iedereen onder één vaandel te krijgen en je eigen autoriteit te grondvesten – zelfs al moet je daarvoor een vijand verzinnen – is een oud trucje, maar het kan nog altijd dienstdoen. “Oorlog, of liever de mogelijkheid van oorlog,” legde journalist Jean Quatremer in 2008 uit (in Libération), “is de voorwaarde voor de Unie om zich te doen gelden, gebruikmakend van dezelfde mechanismen die de natiestaten in staat stelden zichzelf op te bouwen.” In naam van de efficiëntie stelt het Europees Parlement voor om GVDB-besluiten* voortaan met een gekwalificeerde meerderheid van stemmen te nemen. In een Unie zonder waarachtige politieke basis, zou die gewapende Europeanisering leiden tot de oprichting van een autoritaire, manicheïstische en oorlogszuchtige bureaucratie.

_________________

* Gemeenschappelijk Veiligheids- en DefensieBeleid. De Nederlandstalige Wikipedia geeft de Spanjaard Josep Borrell nog als hoofd van die organisatie, maar dat is al een tijdje de Estse Kaja Kallas. Een frisse verschijning deze Kaja, maar of ze ook over een fris stel hersenen beschikt moeten we in het midden laten na haar verklaring dat ‘Europa’ (zij bedoelt de EU) na Rusland ook China moet verslaan: “If Europe cannot defeat Russia, how can we defeat China?”

Na de vakantie even naar het Nieuws gekeken

.

Vlaanderen zal gezellig blijven: het maakt zich niet klaar voor oorlog ...maar bereidt er wel een voor. En er moeten meer tanks 'richting Oosten' gaan, maar zelf zullen wij geen weapons of mass destruction of andere lelijke dingen maken.

Onze simpele bewindvoerders denken blijkbaar dat oorlog beheersbaar is. Te weinig lectuur achter de kiezen vrees ik.

VRT: Maakt Vlaanderen zich klaar voor oorlog?*

Matthias Diependaele: Nee, integendeel.** Maar we gaan ons wel voorbereiden daarop,*** en dat is wat we moeten doen.**** We bereiden ons voor in de hoop dat we het***** nooit moeten gebruiken en dat het nooit tot  zover komt.

___________

        * Een duidelijke vraag, waarop een eenvoudig JA het juiste antwoord was geweest. Politici is echter geleerd dat ze een gedecideerde indruk moeten maken, en op een vraag nooit ofte nimmer met ja mogen antwoorden.
      ** Wat mag toch het tegendeel zijn van ‘zich klaarmaken voor oorlog’?
    *** Ha! ‘voorbereiden daarop’ is het tegendeel. Een onbetekenende taalkundige knulligheid. Iets herformuleren om daarmee net hetzelfde te zeggen, is helaas belachelijk.
  **** Moéten, Diependaele? Van wie moet dat? Van Ursula? de gebuisde Duitse ex-minister van defensie? Ach, misschien heeft een operettefiguur als die ex-kolonel die je vaak op de buis ziet indruk op u gemaakt? Of heeft de simpele gans Hadja Lahbib u over de streep getrokken met haar ridicule filmpje? Hebt u al een zaklamp gekocht, en een radiootje, en een paar flessen water?
***** Wat mag de excellentie bedoelen met ‘het’? Hier had ik nu wél een explicatie, een uitleg, een verheldering, een herformulering willen horen, want op zich zegt het voornaamwoord 'het' niet veel. 

Geen kwade analyse van Trump

Jammer is het voor de kandidaat-rector van de Gentse Universiteit, ex-minister en huidig Kamerlid prof. P. De Sutter dat alawieten en christenen bij honderden door de nieuwe bewindsvoerders in Syrië worden vermoord.

Dat eerder al de Hay'at Tahrir al-Sham vrouwen had verboden om zonder begeleiding van een man de straat op te gaan, of te lachen of te zingen, kon je nog door de vingers zien – het is een overgangsperiode tenslotte – maar dat martelen en moorden is er te veel aan.

Nu is het waar dat Vlaanderen niet gezegend is met bijzonder scherpziende politici, en even waar dat naïviteit mooi kan zijn, maar ziende blind zijn is dat niet, en verrast worden door dingen die telkens weer voorkomen duidt niet op veel kennis van zaken.*

Toegegeven, andere landen zijn vaak niet beter af. Denken we maar aan Roemenië waar een presidentskandidaat meent dat die Apollo-maanlandingen een uitvindsel zijn. Dan mag het nog een democratische schande zijn dat die kerel niet aan de verkiezingen mag deelnemen omdat een paar rechtertjes dat zo hebben beslist op bevel van de EU , het blijft moeilijk om een politicus ernstig te nemen die met zulke dingen komt aanzetten. Tenslotte is dat van dezelfde orde als geloven dat alles wel zal meevallen, en islam en democratie verenigbaar zijn.

Nog zo’n kerel die op tijd en stond krankzinnige dingen uit zijn voeten slaat, is natuurlijk Trump, maar bij CNN, de zeventiende juni van het jaar tweeduizend vijftien, had hij toch een helder moment:

Ik heb Assad dus gadegeslagen, en ook een beetje naar de overkant gekeken. Het probleem is dat we geen idee hebben wie de andere kant van Assad is. Waarschijnlijk is het ISIS. Ik zou zeggen, zijn we met Assad misschien niet beter af? We hebben geen idee wie die mensen zijn. We geven ze wapens, we geven ze munitie, we geven ze alles. Maar we hebben geen idee aan wie. Misschien zijn ze erger dan Assad en waar zijn we dan mee bezig? Waarom zijn wij hierbij betrokken? We moeten van ISIS af, heel belangrijk, maar ik kijk naar Assad, en wat mij betreft ziet Assad er beter uit dan de andere kant. En weet je, dit is eerder gebeurd: we steunen een bepaalde kant, en die kant blijkt dan een totale ramp te zijn.* Rusland is klaarblijkelijk erg gesteld op Assad. Laat ze hun gang gaan met ISIS, laat hen het maar uitvechten.

 

So I’ve watched Assad, and I’ve watched a little bit on the other side. The problem is: the other side of Assad, we have no idea who they are. They probably are ISIS. I’m saying, I would have enough with Assad, we have no idea who these people are. We give ‘em weapons, we give ‘em ammunition, we give them everything. But we have no idea who, maybe it’s worse than Assad. So, what are we doing? Why are we involved? We have to get rid of ISIS, very importantly, but I look at Assad, and Assad to me looks better than the other side. And you know, this has happened before: we back a certain side and that side turns out to be a total catastrophy. Russia likes Assad seemingly a lot. Let them way about ISIS, let them fight it out.

___________

* Onze politici en hun journalisten zijn wat hardleers. Denken we maar aan Guy Verhofstadt destijds, of, nauwelijks minder ridicuul maar veel vergeeflijker, aan de jonge Tom Naegels, allebei kinderlijk enthousiast over de 'Arabische Lente'.

Een democratische aanvalsoorlog

 

Nu onze politici en hun journalisten eendrachtig op het oorlogspad zijn, is het misschien nuttig om even in herinnering te brengen dat de NAVO – in naam een defensieve organisatie, al kwam het Warschaupact er pas later – lang vóór Poetin al een aanvalsoorlog voerde.

Zonder enig mandaat voerde die defensieve organisatie een kwarteeuw geleden bombardementen uit op Europa, meer bepaald op Joegoslavië. De democraat Bill Clinton passeerde daartoe de Veiligheidsraad,* want het ging hier om een humanitaire actie.

Een echte oorlog wilde Bill het niet noemen: hij sprak over een speciale militaire operatie – Operation Noble Anvil, Edel Aambeeld.

Daarbij werd een stuk grondgebied afgescheurd van een soevereine natie, en zo kwam de moslimstaat Kosovo tot stand, onder leiding van de UCK.** Dit alles zeer tot genoegen van de zogenaamde progressieven hier, en van een aantal per definitie neutrale NGO's.***

De zachtzinnige, humanitaire generaal Wesley Clark zorgde daarbij wel voor honderden burgerslachtoffers, en vergat ook niet het televisiestation van Belgrado te bombarderen (23 april 1999) want van daaruit werd misinformation verspreid. Tientallen voorbijgangers en personeelsleden stierven door zijn hand, maar de waarheid had gezegevierd. Zelfs Amnesty International noemde dit een oorlogsmisdaad.

Hieronder legt journalist Vincent Hervouët uit hoe het kwam dat de NAVO, na het uiteenvallen van het Warschaupact plots vergat dat het een defensieve organisatie was.

Of misschien lezer, wil u kennis nemen van wat twintig jaar geleden wél hier te lezen stond, maar niet in uw krant.

_____________

    * It was illegal but justified, vond een Commissie later.

  ** Het Kosovaars Bevrijdingsleger, nauw gelieerd met de Albanese drugsmaffia.

*** Praktische definitie: een Niet-Gouvernementele Organisatie is een gouvernementele organisatie die dat liever niet gezegd wil hebben, door de overheid flink gespijsd wordt, en grotendeels aan parlementaire controle weet te ontsnappen.

Mannenpraat en vrouwenpraat

 

De stellige, hoekige praat van mannen, en de minzame, clemente, ronde antwoorden van vrouwen, die zelfs nog een kleine opening maken om die kerels in hun eer te laten – het is een mooie tekening, en ongetwijfeld gaat het ook soms op die manier, maar wie deze (mij onbekende) artiest bijvalt, zegt tegelijk dat er, om het wat hoekig uit te drukken, inderdaad twee geslachten bestaan.

Of die uitspraak vandaag nog toelaatbaar is valt te betwijfelen.

Wát is wezenlijk een frigo?

 

Het is een nobele gedachte om de inwoners van Vlaanderen, inzonderheid de minstbedeelden, terzijde te willen staan bij de aankoop van een koelkast. Weinigen zullen hier bezwaar tegen hebben. Maar zoals vaker, zijn ook hier weer stemmen te horen die over geld zeuren.

Wat zij niet kunnen of niet willen inzien: geld is niet het probleem! Haalt niet het vlijtige bijtje μέλισσα zijn heerlijke honing bij duizend bloemen? Stuifmeel en geld zijn er zát.

Een groter probleem lijkt me de ontologische vraag wat een koelkast precies is. We kunnen wel veel praeten, maar wat is dat in wezen? Vraagt u het mij, dan valt bijvoorbeeld de frigobox, waar wijlen de burgemeester van Knokke zo lelijk over deed, daar niet onder. Dit gezegd zijnde, meningen kunnen verschillen.

Wát echter, als wij de met groene stroom aangedreven elektrische frigobox onder ogen nemen? Zelfs Ursula met haar Green Deal zal hier goedkeurend knikken. Maar wellicht heeft het kabinet van onze Melissa zich over zulke vragen al gebogen.

Anders staat het, dat moet mij toch van het hart, met aaismekers. Hier ligt wat mij betreft de grens. Nee! wil jij per se ijsblokjes in je drankje, dan betaal je zelf voor je machientje. De hele bijenkorf hoeft daar niet toe bij te dragen.

Nuances in de Duitse kiescampagne

 

Bijna iedereen mag dan geruime tijd in de waan hebben verkeerd dat Duitsland herenigd was, en die beruchte Muur door Kohl en Gorbatsjov met de grond was gelijkgemaakt, maar dat is een vergissing.

Friedrich Merz, christendemocraat net als Kohl, heeft hem in allerijl heropgericht. Beter zelfs: hij zette een brandmuur op de fundamenten van die oude muur tussen de twee Duitslanden. Achter zijn nieuwe muur wonen nu aan de blauwe kant de AfD-burgers, en aan de zwarte kant de goede christendemocratische burgers.

Merz kon dat, want hij wordt de nieuwe bondskanselier. Hij won immers de verkiezingen – weliswaar met maar 28,5% van de stemmen, het op één na slechtste resultaat voor zijn partij sinds 1945, maar gewonnen is gewonnen.*

Denken nochtans dat Merz voor zijn plezier muren wil optrekken of grenzen sluiten is onjuist. Hierover is wat verwarring ontstaan.

Na de moordaanslag in Aschaffenburg, door een Afghaanse 'vluchteling',** op een meisje van twee en op een man die wilde tussenkomen, zei Friedrich Merz: Er komt een werkelijk inreisverbod voor de Bondsrepubliek Duitsland voor iedereen die geen geldige inreisdocumenten heeft. Dit geldt uitdrukkelijk ook voor mensen die recht hebben op bescherming [asielzoekers].

De dag na de verkiezingen, toen een Große Koalition*** onvermijdelijk werd, zei hij: Niemand van ons heeft het over het sluiten van grenzen. Niemand. Hoewel dat hier en daar wel werd beweerd tijdens de kiescampagne. Niemand van ons wil de grenzen sluiten.****

Merz heeft dus geen kiesbelofte gebroken, al zal het onderscheid tussen 'gesloten grenzen' en 'terugwijzing van illegale immigranten' niet voor alle kiezers duidelijk zijn geweest. Enige vaagheid in de campagne was misschien welgekomen, want na de zoveelste aanslag werd gevreesd dat de AfD hier voordeel uit zou halen.

________________

       * In 2021, na het Merkel-tijdperk, deed kanselierskandidaat Armin Laschet het nog enkele procenten slechter.   

    ** Enamullah Omarzai had in de gevangenis moeten zitten. Hij was al veroordeeld voor gewelddaden. Zijn asielaanvraag was afgewezen en hij had een uitwijzingsbevel gekregen. Hetzelfde liedje als overal dus.

  *** Niet meer zó groot want de socialisten van Lars Klingbeil verloren zwaar.

**** Na Aschaffenburg: "Es wird ein faktisches Einreiseverbot in die Bundesrepublik Deutschland für alle geben, die nicht über gültige Einreisedokumente verfügen. Das gilt ausdrücklich auch für Personen mit Schutzanspruch."

En na de verkiezingen: "Niemand von uns spricht über Grenzschließungen. Niemand. Obwohl das im Wahlkampf streckenweise behauptet worden ist. Niemand von uns will die Grenzen schließen."

Censureren heet nu vaccineren

Dat keizerin Ursula veel afweet van vaccins zal niemand betwijfelen, zelfs té veel vermoeden sommigen, want haar sms-berichtjes met Albert Bourla, CEO van Pfizer, wil zij liever geheim houden. Dat zijn 'kortstondige' berichtjes liet de vorstin weten, zonder belang tenslotte.
Nu gingen die contracten wel over miljárden, en voor alle zekerheid spande de New York Times toch maar een rechtszaak aan, om haar te dwingen die onbelangrijke berichtjes vrij te geven.
Misschien, zo redeneren ze daar, kunnen die een bepaald licht werpen op de modaliteiten van de contracten die Albert en Ursula sloten. Bij het Europese Hof van Justitie is een hoorzitting gepland voor 15 november 2025. Nog even wachten dus.

Tot hier ging het over echte vaccins, over verpleegsters met flaconnetjes en naalden dus, maar Ursula heeft blijkbaar geleerd dat je ook metaforisch spuitjes kunt zetten. Heel de bevolking, zegt zij, moet tegen het virus van de desinformatie gevaccineerd worden. Wat dat woord precies inhoudt weet Hare Hoogheid precies, en zoiets kun je van eenvoudige onderhorigen niet verwachten. Bovendien moest zij voor haar kennis niet bij Albert van de Bourla te rade gaan: ze kreeg die mee van prins Klemens von Metternich.

Omdat de technieken evolueren, moeten wij rond het manipuleren van informatie gemeenschapsimmuniteit opbouwen. Research heeft immers aangetoond dat op voorhand ontmaskeren (prebunking) veel succesvoller is dan naderhand ontkrachten (debunking). Prebunking is in wezen het omgekeerde van debunking. Om kort te gaan: voorkomen is beter dan genezen.
Misschien kun je informatiemanipulatie beschouwen als een virus: in plaats van een infectie te behandelen die al vat heeft gekregen – debunking dus – is het veel beter te vaccineren, zodat het lichaam ingeënt is. Prebunking komt hierop neer. Want desinformatie moet het hebben van mensen die ze doorgeven aan anderen. Hoofdzaak is dat mensen weten wat kwaadaardige beïnvloeding van informatie is, en wat de achterliggende technieken zijn. En als die kennis toeneemt, nemen de kansen af dat we erdoor beïnvloed worden. Zo wordt de sociale weerbaarheid opgebouwd die we nodig zullen hebben.

Jongeren kiezen op basis van TikTok

 

Bij de jongere Duitse kiezers* zijn de AfD, Die Linke en BSW** met afstand de winnaars. Christendemocraten noch socialisten noch liberalen komen bij hen nog aan de bak.

Bij Maybrit Illner (ZDF) meende een panellid dat dat wellicht door TikTok komt (zoals in Roemenië dus).

Mij lijkt dat een te korte verklaring, want dan zeg je dat de goede media, met hun redactionele lijn, met hun scherpzinnige redacteurs, analisten &c. die allemaal aan de goede kant van de geschiedenis staan… dat die alleen nog relevant zouden zijn voor mensen van een zekere leeftijd.

_________ 

  * Van rond de twintig is bedoeld, niet jongeren in de journalistieke betekenis.

** Dat Bündnis Sahra Wagenknecht 0,03% stemmen te weinig haalde om in de Bundestag te komen is betreurenswaardig. 

Een generaal als verslaggever

Destijds las ik het Russische schaakweekblad ‘64’, en op pagina twee had je dan vaak een verhaal over de broederschap tussen de Sovjetvolkeren. Ten bewijze zag je trouwens een wazige zwart-witfoto met volksdansers. Dat verhaal kon ik niet lezen, want met mijn schamele schaak-Russisch lukte dat niet. Voor oorlogen op het bord volstonden eenvoudiger termen: de witten krijgen nu een gevaarlijke aanval, twijfelachtige zet, de zwarten kunnen remise houden, de Vizier (bij ons de Koningin) gaat nu verloren en dergelijke.
In onze eenvoud noemden wij alle spelers van de Sovjetunie ook simpelweg Russen. Om me tot twee wereldkampioenen te beperken: de Let Mikhaïl Tal was een Rus, en de Armeniër Tigran Petrosjan ook.

Vandaag zien we de Oekraïners en de Russen, twee broedervolkeren, een heel ander spel spelen en zijn we allemaal slimmer geworden, al moeten we voor de echte toestand aan het front, laat staan in de diplomatie, afgaan op wat ons van beide kanten toegeworpen wordt, en voorts op gissingen, indrukken en interpretaties van ontelbare experts en journalisten.

Enige tijd geleden was er de strijd tussen Sparta en Athene, ook twee broedervolkeren kun je zeggen, en de Atheense generaal Thucydides deed daar verslag van.*

Hij getuigde van zijn problemen als verslaggever, en de grote Jacqueline de Romilly vertaalde hem. Zij schreef er ook een apart boek over: La construction de la vérité chez Thucydide (Julliard, 1990), dat ik geweldig vond. Maar ik kan het niet meer vinden. Het stond jarenlang tussen die andere prachtboeken van haar, en ver kan het niet zijn maar het is wég.

Geen nood: nemen wij Romilly’s vertaling ter hand (Collection Budé, 1953) want generaal Thucydides zelf is even leerzaam.

De vertaling van haar vertaling hieronder zal een student ‘politicologie’ heel misschien bekend voorkomen, al mag betwijfeld worden of zulke oude dingen nog wel onderwezen worden. Hopelijk kennen de lesgevers zélf nog zulke teksten, want al treden zij vaak aan in Terzake, De Afspraak en dergelijke, verder dan verwijzen naar ‘de jaren dertig’ raken ze toch niet.

Thucydide

La Guerre du Péloponnèse I

Θουκυδίδου Ιστορίων

Boek I, 22

Wat de toespraken betreft die de verschillende partijen vlak voor of tijdens de oorlog hebben gehouden, wil ik zeggen dat het heel moeilijk was om de inhoud ervan nauwkeurig weer te geven, zowel voor mijzelf, als ik ze persoonlijk had gehoord, als voor iedereen die me erover berichtte uit deze of gene bron.
Ik heb weergegeven wat ze naar mijn mening hadden kunnen zeggen dat het best aan de situatie beantwoordde, waarbij ik zo dicht mogelijk bij de werkelijk uitgesproken woorden ben gebleven wat de algemene gedachte betreft: de inhoud van de toespraken namelijk.

Wat daarentegen de gebeurtenissen betreft die tijdens de oorlog plaatsvonden, heb ik me voor mijn verslag niet geroepen gevoeld me te baseren op de informatie van de eerste de beste,** en evenmin op mijn persoonlijke mening: ofwel was ik er zelf getuige van, ofwel heb ik ze stuk voor stuk met de grootst mogelijke nauwkeurigheid onderzocht. Dat onderzoek viel overigens niet mee want de getuigen gaven van alle voorvallen verschillende versies, afhankelijk van hun sympathie voor de een of de ander, en afhankelijk van hun geheugen.

Voor de toehoorder van dit relaas zal het ontbreken van wonderbaarlijke voorvallen wellicht afbreuk doen aan de charme ervan, maar als we duidelijk willen weten wat in het verleden is gebeurd, en wat er, gezien de aard van de mens in de toekomst nog voor gelijkaardigs of analoogs zal gebeuren: laten we het dan gewoon als nuttig beschouwen, dat volstaat. Het is geen pronkstuk voor het publiek van vandaag, maar een schat voor alle tijden (κτῆμά τε ἐς αἰε).

___________

  * Zijn eerste zin was: Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τὸν πόλεμον τῶν Πελοποννησίων καὶ Ἀθηναίων ὡς ἐπολέμησαν πρὸς ἀλλήλους. De Athener Thucydides beschreef de oorlog van de Peloponnesiërs en Atheners zoals ze die tegen elkaar uitvochten.

** De generaal hield blijkbaar niet van voxpops.

Noot van 25 februari: zoals iedereen weet, boeken laten zich vaak pas zien als je er niet meer naar zoekt. 

Zwitserse stemmen over de speech van Vance

Of Bart De Wever, Maxime Prévot of Theo Francken al iets gezegd hebben over de redevoering van Vance moet ik nog opzoeken, maar Karin Keller-Sutter (de Zwitserse Bundespräsidentin) deed dat al, in een interview met de Geneefse krant Le Temps. Zij vond die toespraak een pleidooi voor directe democratie,* en deelde veel waarden met Vance. Waarden bijvoorbeeld als vrijheid en de mogelijkheid voor het volk om zijn mening te uiten. Die speech was in zekere zin zeer Zwitsers, vond Keller-Sutter.**

Het spreekt dat de Zwitserse Groenen dit een schande vonden. Die speech was helemaal niet Zwitsers! En hoe verwerpelijk is het niet dat Keller-Sutter een X-account aanhoudt!***

Cédric Wermuth, co-voorzitter van de socialistische partij, ontwaarde zelfs Neofaschismus in de speech van Vance. Goed, maar dan ontkom je niet aan de indruk dat die man uit een wat beperkte woordenschat moet putten. Velen zal het immers verrassen dat het fascisme, neo- of niet, pleit voor vrije meningsuiting.

Vance had nog een mooie zin voor mensen met een beperkte woordenschat: Je moet weten wat je precies wil verdedigen, dat is belangrijker dan militaire budgetten.

__________

    * Een hier onbekende bestuursvorm, maar misschien ten behoeve van onze Belgische politici: er is een bepaalde samenhang met het begrip 'referendum'.

  ** «C’était un discours libéral, dans un certain sens très suisse»

*** @keller_sutter

Vance nam geen blad voor de mond

De Amerikaanse vicepresident James David Vance gaf in München een indrukwekkende speech, en veel Europese burgers aanhoorden hem met een zucht van opluchting.

Helaas is zijn speech niet in goede aarde gevallen bij keizerin Ursula, noch bij de door haar gulle hand bediende goede media.

Voor zinnen als: I believe there is nothing more urgent than mass migration, klappen die natuurlijk niet in de handjes, en al zeker niet als hij daaraan toevoegt dat die massamigratie het gevolg is van bewuste beleidskeuzes.

Vance ziet ook wat de EU voorheeft met de vrije meningsuiting, dé pilaar waar de democratie op steunt (Digital Services Act). Zelfs verkiezingen mogen er niet meer toe doen! Goede, gehoorzame rechters moeten ingrijpen als die tegenvallen:

We zijn blijkbaar aanbeland op het punt dat de situatie zodanig verslechterd is, dat in Roemenië in december de presidentsverkiezing werd geannuleerd op basis van fragiele verdenkingen van een inlichtingendienst, en onder de enorme druk van omringende landen.* Als ik het goed begrijp, was het argument daarbij dat Russische desinformatie de Roemeense verkiezingen had geïnfecteerd.

Maar ik zou mijn Europese vrienden willen vragen om enig perspectief in acht te nemen. Je kunt het verkeerd vinden als Rusland advertenties in sociale media koopt om jullie verkiezingen te beïnvloeden. Wij alvast doen dat. Je kunt het zelfs op het wereldtoneel veroordelen. Maar als jullie democratie vernietigd kan worden met een paar honderdduizend dollar digitale reclame uit het buitenland, dan was ze om te beginnen niet al te sterk.
Het goede nieuws is dat ik denk dat jullie democratieën aanzienlijk minder broos zijn dan veel mensen kennelijk vrezen.
Geloven in democratie is begrijpen dat elk van onze burgers wijs is, en een stem heeft. En wat ik echt geloof: burgers toelaten hun mening te geven, zal haar nog versterken.

Now, we’re at the point, of course, that the situation has gotten so bad that this December, Romania straight up cancelled the results of a presidential election based on the flimsy suspicions of an intelligence agency and enormous pressure from its continental neighbors. Now, as I understand it, the argument was that Russian disinformation had infected the Romanian elections. But I’d ask my European friends to have some perspective. You can believe it’s wrong for Russia to buy social media advertisements to influence your elections. We certainly do. You can condemn it on the world stage, even. But if your democracy can be destroyed with a few hundred thousand dollars of digital advertising from a foreign country, then it wasn’t very strong to begin with.
Now, the good news is that I happen to think your democracies are substantially less brittle than many people apparently fear.
To believe in democracy is to understand that each of our citizens has wisdom and has a voice And I really do believe that allowing our citizens to speak their mind will make them stronger still.

Het cordon sanitaire, the firewall, die Brandmauer vinden bij hem geen genade. Bij ons heb je politici die dat cordon weliswaar verwerpelijk vinden en dat ook met zoveel woorden zegden ...maar het toch punctueel toepassen. Realpolitik op zijn Belgisch wellicht, maar Vance zegt: You either uphold the principle or you don’t.

Wat geen énkele democratie, noch de Amerikaanse, Duitse of Europese zal overleven, is miljoenen kiezers vertellen dat hun gedachten en zorgen, hun aspiraties, hun smeekbeden voor ademruimte ongeldig zijn, of niet eens waard om in overweging te worden genomen.
Democratie is gebaseerd op het heilige principe dat de stem van het volk telt. Er is geen ruimte voor een firewall [cordon sanitaire, Brandmauer]. Je handhaaft het principe of je doet het niet. Europeanen, mensen hebben een stem. Europese leiders hebben een keuze.

What no democracy, American, German or European will survive, is telling millions of voters that their thoughts and concerns, their aspirations, their pleas for relief, are invalid or unworthy of even being considered.

Democracy rests on the sacred principle that the voice of the people matters. There is no room for firewalls. You either uphold the principle or you don’t. Europeans, the people have a voice. European leaders have a choice.

_____________

* Tactvol noemt James David Vance niét de EU, en evenmin de zelfingenomen, onnozele Thierry Breton.

Liever een smartlap dan een sermoen

Hoeveel mensen volhardend het wekelijkse sermoen van E.H. Joël De Ceulaer bijwonen weet ik niet, maar zelf doe ik het wel eens en zoek dan naar sporen van satire of ironie in zijn homilie. Voorlopig vergeefs moet ik bekennen, maar het valt niet uit te sluiten dat een getalenteerde spoorzoeker als Witte Veder (de indiaanse vriend van Arendsoog, in de katholieke boeken van Johannes en Paulus Nowee) er wél zou vinden.

Geen half werk wat de terrasjes betreft!

Nu onze verse ministers met een bijna Trumpiaanse snelheid aan het werk zijn gegaan en niet langer op een terrasje ergens op hun nagels zitten te bijten, mogen zij ook van de burgers inspanningen vragen. 

Mij is het helaas niet gegeven om de totaliteit van hun zorgen te overzien, maar voor een deelaspect ervan, het terrasleven namelijk, verstout ik mij mezelf enige expertise toe te meten. Akkoord, wat dat betreft hebben zij al een stuk van het werk verricht, maar er blijft nog zo veel te doen!

Van echte wantoestanden is geen sprake, dat zou sterk overdreven zijn, maar laten we onze ministers toch op een paar minder wenselijke situaties wijzen, en nemen wij het opklapbare terrasmeubilair onder ogen.

Zeker, ook dat kan mooi en zelfs elegant zijn, maar bij zulke tafeltjes steken de poten te ver naar buiten, waardoor mensen bij het neerzitten of opstaan ertegenaan stoten. Het kunnen zelfs mensen zijn die van een andere tafel komen of zich in die richting begeven!

Glazen kunnen hierbij sneuvelen, bier of hete koffie of thee kan terechtkomen op het boek dat je argeloos aan het lezen bent, of op je pakje sigaretten, of erger nog, op een spelend kind.

Gevaarlijk is ook de klapstoel voor dit kind, dat met zijn kleine vingertjes erin geklemd kan raken.

Misschien moet onze regering niet zo ver gaan om die opklapbare dingen meteen te verbieden, maar een voorlichtingscampagne zou hier wel op haar plaats zijn.

Nog even over dat spelende kind: laat het asjeblief niet aan de scherpe punt van een vierkante terrastafel zijn tere kopje stoten, tot bloedens toe misschien!

Genoeg treurnis: tonen we onze ministers hoe het met enkele simpele ingrepen beter kan.

Er is bijvoorbeeld deze eenvoudige, stevige, stapelbare stoel zonder uitstekende poten, en bovenal is er gelukkig de onvolprezen ronde terrastafel. Die moest allang overal verplicht zijn.

Voor regering en wetgever valt hier nog eer te rapen! Au boulot!

Natuurlijk zullen in hun wijsheid onze ministers Montesquieu wel indachtig blijven: Les lois inutiles affaiblissent les lois nécessaires – De l'esprit des lois, Livre XIX, chapitre 14, Genève 1748.

En evenzeer de abbé Ferdinando Galiani, die Montesquieu gelijk gaf in zijn Della Moneta van 1770:

“ …als je voorts in overweging neemt dat je alle goede wetten, over wat voor materie ook, in een oogwenk kunt verzinnen en op een blaadje papier verzamelen, dan merk je tegelijk dat als je perfect werk hebt geleverd, maar niettemin (in plaats van je tevreden te stellen met het laten uitvoeren van al genomen beslissingen) wenst door te gaan met wetten maken – dat dan al het goede onvermijdelijk bedorven raakt en de kwalijkste zaken opduiken. En zelfs als je geen kwaad aanricht – de wil om alles uiterst nauwgezet te reglementeren is op zich een zeer groot euvel.”

Mochten nu tóch zijn ministers zowel Montesquieu als Galiani veronachtzamen, dan zal onze Bart, als regeringsleider, als dux, hen beslist aan Tacitus herinneren:

Corruptissima re publica plurimae leges.

Hoe verdorvener de staat, hoe talrijker de wetten.