De dagen van Metternich komen terug

 

De 23ste van de maand messidor XIII (12 juli 1804) schrijft Stendhal in zijn dagboek:

“Volgens de Journal de Paris is het mogelijk dat een man een kind baart en beiden ook in leven blijven. Het feit heeft zich in Hollland voorgedaan.”

De toevoeging “le fait est arrivé en Hollande”, klinkt heel anders dan bijvoorbeeld C'est arrivé près de chez vous en lijkt erop te wijzen dat Stendhal het journalistieke bericht belachelijk vindt, ook al stond het in een bloedserieuze krant.

Ook wij lachen, maar de vraag is hoelang we nog lachen. De EU heeft immers grote plannen met haar Digital Services Act, die fake news, misinformatie en haatspraak wil tegengaan. Het komt hen daarbij goed uit dat zijzelf perfect weten wat die merkwaardige begrippen betekenen, terwijl wij, Europees gepeupel, vulgum plebs geen idee hebben.

Kun je bijvoorbeeld zeggen dat een man geen vrouw kán worden? En dat hij geen kinderen kan baren? Zulke dingen zeggen of schrijven op de social media zou wel onder haatspraak kunnen vallen onder die DSA. We mogen hopelijk nog aannemen dat Ursula haar landgenote Christiane Nüsslein-Volhard niet zal tegenspreken, want ook al heeft deze Nobelprijswinnares geen zeven kinderen, zij weet wel goed hoe het zit met chromosomen.

Eigenlijk vinden die EU-potentaatjes het beter dat wij niet weten wát er precies verboden is: censuurmaatregelen mogen niet te duidelijk of expliciet zijn. Dat zou hun interpretatieruimte* alleen maar verkleinen. Metternich zal mij hier niet tegenspreken.

Een VRT-journalist vroeg me vijftien of was het twintig jaar geleden (toen ik hem in de plantentuin tegen het lijf liep) wat volgens mij het belangrijkste politieke thema zou worden in de toekomst. Ik riep Heine en Poesjkin aan en antwoordde ‘censuur’ en hij vond dat ik doordraafde.

Er bestonden toen nog geen social media bij ons, en kranten, radio en televisie bepaalden op eigen houtje wat nieuws was ...en wat géén nieuws was. Journalisten waren er eerlijk van overtuigd dat zij volkomen vrij waren in wat zij schreven of vertelden, en woorden als autocensuur of desk opinion waren zinledig.

_____________

* Een tactvol woord voor willekeur.

Stendhal

Journal

Préface de Dominique Fernandez

Édition d’Henri Martineau

Revue par Xavier Bourdenet

Gallimard, Folio classique, 1955, 2010, p.117