Degenstoten en dichtkunst

  
Iedereen heeft De Drie Musketiers gelezen, is ze aan het lezen, of zal ze lezen zei iemand. Moge hij gelijk krijgen.

Een comedia de capa y espada in navolging van Spaanse voorbeelden, een mantel- en degenstuk zegt u? Ja, ook, en wie alleen de verfilmingen heeft gezien mag dat denken, maar Alexandre Dumas vertelt veel meer.

Hij spot – in de mate van het mogelijke, want zijn verhalen verschenen als feuilleton in de krant – met nogal wat zaken die toen heilig waren.

Een van de musketiers, Aramis, een dichterlijke natuur, voelde zich als kleine jongen geroepen om priester te worden maar doodde later in een duel een man die een beledigende opmerking had gemaakt, en dan is die klerikale weg gebarreerd.

Hij werd musketier, raakte verliefd en dacht ten onrechte dat zijn geliefde hem verraden had. Nu kwam die eerdere roeping hem weer voor de geest, en wilde hij zijn musketiersuniform inwisselen voor de soutane. Hij had gesprekken met een pastoor en een jezuïet die hem een soort examen afnamen, en schreef een theologische tekst ter staving van zijn ernst. Daarin ook het volgende gedicht, een 'théologie en vers’ argumenteerde hij:

                

                Vous qui pleurez un passé plein de charmes,
                Et qui traînez des jours infortunés,
                Tous vos malheurs se verront terminés,
                Quand à Dieu seul vous offrirez vos larmes,
                                    Vous qui pleurez.*

Dit leek d’Artagnan en de pastoor wel te bevallen. De jezuïet volhardde in zijn oordeel.
– Hoed u voor de profane smaak in de theologische stijl. Wat zegt immers de heilige Augustinus? Severus sit clericorum sermo.**
 

Gelukkigerwijs bleek het allemaal op een misverstand te berusten – Aramis kreeg een geparfumeerde liefdesbrief en was zo gelukkig als een vogeltje. Maar dichten bleef hij, en dat leek Dumas niet te appreciëren. Hij laat zijn musketier zeggen: 

Ik ben begonnen aan een gedicht in monosyllabische verzen; het is nogal moeilijk, maar zoals bij alle dingen ligt de verdienste juist in de moeilijkheid. Het onderwerp is galant, ik zal jullie het eerste couplet voorlezen, het telt vierhonderd regels en duurt één minuut.

Tja, mijn beste Aramis, zei d'Artagnan – die versjes bijna zozeer verfoeide als Latijn – voeg aan de verdienste van de moeilijkheid die van de beknoptheid toe, en minstens ben je er dan zeker van dat je gedicht twee verdiensten zal hebben.

_____________

* Een vers van Dumas zelf vermoedt men. Specialisten zien gelijkenissen met Victor Hugo: «Vous qui pleurez, venez à Dieu car il pleure.»
** Die jezuïet spuit voortdurend Latijnse wijsheden. Het woord des priesters weze streng. Dumas laat die uitspraak, die bij Augustinus overigens niet te vinden is, ook nog eens slecht vertalen door de pastoor.

Les Trois Mousquetaires

Introduction de Roger Nimier

Édition établie et annotée par Gilbert Sigaux

Éditions Gallimard, Folio classique, 1962 et 2001, pp.300 et 336