Barricaden opwerpen, 369 jaar geleden

In de Mémoires van Retz lezen we dat in Parijs, in de ochtenduren van 27 augustus 1648 – vandaag 369 jaar geleden – ‘in minder dan twee uur tijd meer dan 1200 barricades werden opgeworpen.’

De eindnoten van Michel Pernot (2003, Folio classique, p. 1038) bevestigen dit, en dat kan nooit kwaad want de kardinaal durft feiten al eens naar zijn hand zetten:

"Op bijna alle kruispunten van Parijs stonden er trommels met kettingen eromheen gewonden, die men bij gevaar dwars over de straten spande. De ochtend van 27 augustus 1648 begonnen de burgers deze te spannen, niet enkel om zich tegen de soldaten van de koning te verdedigen, maar ook om zich tegen het gemene volkje van inbrekers en dagloners te beschermen, dat bij troebelen altijd klaarstaat om te plunderen. Vervolgens versterkten zij hun installaties met behulp van barricades, gemaakt van okshoofden [barriques, vaten van 200 à 250 liter] gevuld met grond, stenen, mest of om het even wat voor afval. Door de smalle straatjes, en het grote aantal barricades (men telde er 1260), werd het onmogelijk in Parijs nog te circuleren."

Wat we uit het betrouwbare relaas van Retz dus leren is dat het afsluiten van straten met zware blokken en kettingen – wat vandaag regel is bij feestelijkheden, wijkkermissen enzovoort, zie foto – ook toen al voorkwam, en met ongeveer gelijk gebleven technieken. Hun vijanden waren niet dezelfden, maar hun technieken verschilden nauwelijks van de onze. 

Nog dit: de Dikke van Dale geeft bij het Nederlandse ‘barricade’ een verkeerde uitleg: zelfstandig naamwoord; de (v) (1669) Frans, ontleend aan Italiaans barricata.

In Le Trésor informatique de la langue française vinden we dat het omgekeerd is gegaan: de hypothese van een directe ontlening aan het Italiaans moet verworpen worden (KOHLM., p. 31; SAR., p. 19), want deze taal kende “barricata” niet eerder dan in de XVIIIde eeuw. Het woordenboek Vocab. degli accademici della Crusca, 4e editie (Firenze 1729), zegt dat barricata aan het Frans werd ontleend.