Laat alle hoop varen

Wellicht, lezer, kent u nog niet de uitgeverij Blossom Books, gevestigd in Utrecht, in Nederland dus, al laat de naam anders vermoeden. Het moet een heel ‘inclusieve’ uitgeverij zijn want op hun site zien we zesenzestig auteurs en vertalers, waaronder zes mannen.

Iets meer vrouwen dus, en een daarvan is een zekere Lies Lavrijsen die een deel van Dantes Divina Commedia heeft vertaald: het Inferno. Ik hoorde haar zaterdag in de Interne Keuken van Sven Speybrouck en Koen Fillet, waar zij toelichting gaf bij wat zij als vertalen beschouwt.

‘In samenspraak met de uitgever’ had Lavrijsen besloten om de dichter Dante enige manieren bij te brengen, en ongepaste verzen van hem onvertaald te laten.

Lies en haar uitgever willen met hun boek namelijk een boodschap overbrengen. Dat mag echter niet de boodschap van Dante zelf zijn, horen we, omdat wij over veel dingen tegenwoordig anders en beter denken dan de middeleeuwers. Dante moet dus niet met zijn, maar met onze tijd meegaan, vinden ze bij Blossom Books.

Bovendien was, net toen haar boek bijna klaar was, ‘daar in Frankrijk een leraar onthoofd’ door een mohammedaan – Samuel Paty heette de ongelukkige man, maar zijn naam kwam niet over haar lippen. Een spijtig voorval in een ander land mag de pret niet bederven.

Lies heeft wel meer problemen met namen, want in haar ‘vertaling’ besloot zij ook de naam ‘Mohammed’ weg te laten. Deze pedagoge hoopt op die manier ook jongeren ertoe aan te zetten Dantes Inferno te lezen. Daar wens ik haar veel succes bij, al vrees ik dat de jongeren die zij zo tactvol behandelt niet veel boeken lezen – te oordelen naar de oplages die in moslimlanden het licht zien.

Ernstige mensen zullen De goddelijke komedie misschien toch liever in een betrouwbare vertaling lezen, en keuze is er genoeg, zowel in proza als in dichtvorm. Wie weet immers of juffrouw Lies niet nog meer passages heeft opgeschoond naar eigen fijngevoeligheden? En wat Blossom Books betreft: zijn hun andere vertalingen ook eigentijds bijgewerkt?

Of Liesje met haar gehakkel een goede beurt heeft gemaakt in de Interne Keuken betwijfel ik overigens, want het begon al met de opmerking van Sven: ‘Koen, je zei daarnet iets over cancellen…’ en het eindigde met de opmerking dat de lezer bedrogen wordt en inderdaad misschien liever de echte tekst zal lezen.

Noot van 29 maart: Henry Wadsworth Longfellow vertaalde de Divina Commedia, en dit zei hij over zijn vertaalwerk: 

De enige verdienste van mijn boek is dat het precies weergeeft wat Dante zegt, en niet wat de vertaler zich voorstelt dat hij had kunnen zeggen als hij een Engelsman was geweest. (...) De taak van een vertaler is het om weer te geven wat de auteur zegt, niet om uit te leggen wat hij bedoelt; dat is het werk van de commentator. Wat een auteur zegt en hoe hij het zegt, dat is het probleem van de vertaler.

The only merit my book has is that it is exactly what Dante says, and not what the translator imagines he might have said if he had been an Englishman. (…) The business of a translator is to report what the author says, not to explain what he means; that is the work of the commentator. What an author says, and how he says it, that is the problem of the translator.

Ik meen dat juffrouw Lavrijsen en haar uitgever Blossom Books dit beter hadden kunnen lezen voor ze zich aan beschavingswerk overgaven.