Een seculier ritueel

Je vous parle d’un temps,

 que les moins de vingt ans ne peuvent pas connaître.

Vroeger, als er gegeten werd bij vrienden, lieten wij op de pick-up op de achtergrond vaak een LP met een speech van Fidel draaien, bij het aperitief. Een van die vrienden was namelijk bij het Cuba-comité, en had al die platen – uit de VS! Dat was smokkelwaar, en de etiketten vermeldden dat het om muziek ging: Hollywood Bowl Orchestra. Erg slimme truc.

Bij “la historia me absolverá” of “¡hasta la victoria siempre!”, wat nogal eens terugkwam in Fidel zijn speeches, lieten we de gastheer de naald dan even terugzetten, soms een paar keer, want dat waren zinnen die we verstonden.

Aan tafel zaten toen: een bioloog (‘uiterst rechts’ vonden wij hem, maar er was nog geen cordon uitgevonden), een andere bioloog zonder grote politieke overtuiging, een geoloog, ook apolitiek maar laten we zeggen centrum, ikzelf halfweg trotskist, halfweg anarchist en de gastheer (jurist) was een BSP-er. De vrouwen waren merkwaardig genoeg allemaal germanisten, op twee moralisten na.

Spaans kenden we dus niet, enkel de geoloog verstond het. Maar als iemand opperde dat Fidel stilaan eens mocht zwijgen, en dat het tijd werd voor Mozart, ontstond er vaak onenigheid en zelfs hoogoplopende twist, want er zaten een paar puristen bij die dan weer die of die uitvoering of zangeres streng afkeurden.

De speeches van Fidel, vaak onderbroken door minutenlang gejuich van de massa’s ook, waren een ritueel dat voor geen enkel ongenoegen zorgde, en zij verzachtten onze zeden.

Taal is (bijna) alles

In de podcast van De Morgen hoorde ik Siegfried Bracke iets zeggen dat me zeer beviel. Het ging over de gebrekkige arbeidsparticipatie van allochtonen bij ons:

– Maar natuurlijk allez, ge weet toch wat het probleem is, hè? Het probleem is zelfs bij die hoger opgeleiden een taalprobleem! Dat is onnoemelijk groot hè! Een partij ...ge zijt toch nog altijd bij Groen, hè Jos? [Geysels]
– Ik zit hier als een individu natuurlijk hè!
– Ok, Groen is de promotor van de thuistaal. Waar ge dus het idee koestert dat je allochtone mensen beter Nederlands gaat leren spreken door het minder te gebruiken. Wat is me dát voor een redenering!



Nu is dat op zich geen bijzonder nieuw inzicht, taal staat vanzelfsprekend niet los van identiteit, ze is daar zelfs een bepalend deel van, naast religie, culturele traditie, ook erfelijkheid enzovoort. En behalve die erfelijkheid worden de andere zaken in taal uitgedrukt. Het is zelfs zo dat als je een taal goed leert, Engels, Frans, Duits, Latijn, Grieks of wat dan ook, dat je dan een beetje moet gaan denken als een Engelsman, Fransman of Duitser, of als een oude Romein of Athener. Of liever, je moét dat niet, je kunt eenvoudig niet anders, de taal zelf brengt je zover. Het gaat dan wel om een taal goed leren: zolang iemand enkel wat pidgin hanteert blijft zijn identiteit ongeveer wat ze was.

Maar die uitspraak beviel me zozeer, omdat ik Siegfried enkele jaren geleden iets hoorde verkondigen waar de haren mij toen bij te berge rezen:



Als de uitdrukking intussen niet zo journalistiek versleten was, zou ik zeggen dat we hier met voortschrijdend inzicht te maken hebben.

Yann Moix, grof en intellectueel ridicuul

Voor wie mocht denken dat "le politiquement correct a changé de camp", een mening die je ook hier vaak leest en hoort,* is het misschien interessant het kruisverhoor te beluisteren dat Françoise Hardy onderging in de uitzending "On n'est pas couché" op France 2.
Scherprechter van dienst was hier Yann Moix, een onbeduidend auteurtje, een eeuwige belofte eigenlijk die zich een plekje op de televisie heeft weten te veroveren.

(Vertaling onderaan)

Yann Moix : Il y a une phrase, page 42, qui m’a interrogé. Vous dites : Dieu merci – c’est le cas de le dire** – il n’y a plus beaucoup de fanatiques dans les sociétés occidentales. Tout juste quelques catholiques intégristes, prêts à manifester contre le mariage homosexuel, mais pas à trucider ceux qui pensent autrement qu’eux.
Françoise Hardy : Oui.
Yann Moix : Bien, en ce moment vous pensez qu’il n’y a pas beaucoup de fanatiques dans les sociétés occidentales? Mais après, ...non mais je vous pose cette question…
Françoise Hardy : Il y en a moins que…
Yann Moix : …après le huit janvier, après le treize novembre, après le quatorze juillet. Je me demandais si cette phrase tombait à pic, en fait. Ou si vous étiez dans le coma à l’époque de ces trois attentats? [rires] Non, mais la question n’est pas méchante, c’est que cette phrase m’a fait sursauter…***
Françoise Hardy : euh-euh…
Yann Moix : …parce que le livre est bien, moi j’ai beaucoup aimé ce livre.
Françoise Hardy : Non, mais je, je voulais dire, bon, dans les pays occidentaux quand même la culture est judéo-chrétienne, elle n’est pas musulmane!
Yann Moix : Non mais je veux dire que c’est…
Françoise Hardy : Donc elle ne secrète plus… il y a eu beaucoup de terrorisme, de violences faits au nom de…
Yann Moix : Le vrai débat en somme c’est que peut-être la société occidentale qui a secrété ce terrorisme… religieux.***°
Françoise Hardy : Et bien non, …
Yann Moix : C’est peut-être une maladie des sociétés occidentales.
Françoise Hardy : Mais non, il sévit par tout le Moyen-Orient. Que je sache plus qu'ailleurs d’ ailleurs.
Yann Moix : Vous dites : il n’y a plus dans les sociétés occidentales – la France est une société occidentale, vous êtes d’accord?***°°
Françoise Hardy : Non mais…
Yann Moix : Mais s’il y a bien en ce moment un pays où il y a du fanatisme religieux, on va dire ça, vite fait, religieux parce que le débat est long.***°°°
Françoise Hardy : Mais moi je ne mets pas sur le même plan l’attitude des gens qui ont une culture judéo-chrétienne, et celle de certains musulmans! Pas tous, pas tous!
Yann Moix : La phrase est ambiguë.
Françoise Hardy : Mais non…
Yann Moix : Bon, la phrase est ambiguë.
Françoise Hardy : Mais non !
Yann Moix : Je trouve que la phrase est …
Françoise Hardy : Non !
Yann Moix : …est mal tournée parce que vous dites que… bon, bref, c'est rien. Je m'arrête.***°°°*
Françoise Hardy : Oui mais je pense aux pays européens, je pense…
Yann Moix : Alors ?
Françoise Hardy : Mais non, mais il y a du terrorisme mais qui vient d’ailleurs.
Yann Moix : Et bien, il vient de chez nous, oui? Des sociétés occidentales.***°°°**
Françoise Hardy : Oui, ça c’est vous qui le dites, je pense que…
Yann Moix : Et bien oui, en tant que Français, je m’étais…
Françoise Hardy : …ça ne vient pas tout à fait de chez nous.
Yann Moix : …aperçu qu’en France, sur le territoire français, par des Français, il y avait effectivement un fanatisme religieux. Et donc il n’avait pas tout à fait disparu puisqu’il fait, il a fait presque trois cents morts cette année en France, non ? Alors il y a des passages sur la…
Françoise Hardy : Oui, alors j’ai pas tout à fait la même vision que vous, mais c’est trop…
Yann Moix : C’est pas une vision, vous savez.***°°°***
Françoise Hardy : …chose délicate de parler de choses aussi graves de cette façon, hein !
Yann Moix : J’ai vécu les attentats comme tous les Français. Et je pense pas que le terrorisme, le fanatisme religieux ait disparu des sociétés occidentales, puisque c’est même là qu’il est apparu d’une certaine manière.
__________

* Ik denk hier bijvoorbeeld aan een zinnetje van Bart Eeckhout laatst: "Wie nu nog beweert dat het niet politiek correct is om de problemen met migratie en religieus fundamentalisme te benoemen, jaagt op spoken."
**  Françoise Hardy bracht net een boek uit waarin ze haar ziekte en relatieve genezing beschrijft: Un cadeau du ciel (Éditions des Équateurs).
*** Heel grappig en fijnzinnig, want Hardy werd inderdaad zeer lang in coma gebracht.
***° Voor zo'n Moix mag in geen geval het woord "muzelman" vallen als het over terrorisme gaat, vandaar die adempauze vóór "religieux", dat hij met tegenzin uitspreekt. Het is namelijk allemaal gewoon onze eigen schuld. En daarbij, Françoise Hardy "est plutôt de droite", en zo iemand moet je gedurig onderbreken en het spreken beletten.
***°° Hij voelt zich lekker, want het is ontegensprekelijk zo dat Frankrijk een Westers land is. Moix heeft trouwens ook wat filosofie gestudeerd, en dat komt hem hier van pas.
***°°° Geen tijd verliezen, religie heeft er niets mee te maken, maar leg dat eens uit aan zo'n wicht.
***°°°* Hij geeft het op, laat maar zitten: zoveel onbegrip, zelfs wanbegrip, daar kan ook een Moix niet tegenop.
***°°°** Natuurlijk, want die terroristen hadden meestal (ook) de Franse nationaliteit! Een weetje dat hij ons meegeeft.
***°°°*** Ook hier weer die filosofische vorming van hem. Een zinloze onderbreking weliswaar, maar hij zal ze in zijn grenzeloze superioriteit retorisch nuttig gevonden hebben.

____________

Op te merken valt nog dat dit gesprek 573 woorden telt, 

waarvan 376 van de narcist Moix afkomstig, 

zijnde bijna twee op de drie (65,5%).

____________

Yann Moix : Op pagina 42 staat er een zin waar ik me vragen bij stel. U zegt: In de Westerse maatschappijen zijn er godzijdank – dat woord is hier op zijn plaats – niet veel religieuze fanatici meer. Enkel nog een paar katholieke integristen die wel bereid zijn om te manifesteren tegen het homohuwelijk, maar niet om diegenen af te maken die er anders over denken dan zijzelf.
Françoise Hardy : Ja.
Yann Moix : Dus u denkt dat er niet veel fanatici zijn in de westerse maatschappijen? En dat na… kijk eens, ik stel u die vraag…
Françoise Hardy : Er zijn er minder dan…
Yann Moix : …na de achtste januari, na de dertiende. november, na de quatorze juillet. Ik vroeg me echt af of die zin wel te pas kwam. Of u was misschien in coma op het moment van die drie aanslagen? [gelach] Nee, die vraag is niet gemeen, het is dat die zin me deed opschrikken…
Françoise Hardy : Euh-euh…
Yann Moix : …want het boek is goed, ik hield er echt van.
Françoise Hardy : Nee, wat ik wilde zeggen, kijk in de westerse landen is de cultuur toch joods-christelijk, ze is niet mohammedaans!
Yann Moix : Inderdaad, maar wat ik wil zeggen is…
Françoise Hardy : Dus zij levert niet langer… er is veel terrorisme geweest, gewelddaden gepleegd in naam van…
Yann Moix : Het echte vraag is tenslotte of misschien niet de westerse maatschappij dat religieuze terrorisme heeft opgeleverd.
Françoise Hardy : Neen, zo is het niet…
Yann Moix : Het is misschien een ziekte van de westerse samenlevingen.
Françoise Hardy : Maar neen, het tiert in het hele Midden-Oosten. Ik meen overigens te weten meer daar dan elders.
Yann Moix : U zegt : er is in de westerse samenlevingen… Frankrijk is een westerse samenleving, daar bent u het toch mee eens?
Françoise Hardy : Ja maar…
Yann Moix : Maar als er nu op dit moment één land is met religieus fanatisme – laten we het om kort te gaan zo benoemen, want daar kun je lang over discussiëren.
Françoise Hardy : Maar ik plaats de opvattingen van mensen met een joods-christelijke cultuur niet op hetzelfde plan als die van bepaalde moslims! Niet allemaal, niet allemaal!
Yann Moix : De zin is ambigu.
Françoise Hardy : Maar neen…
Yann Moix : Bon, de zin is ambigu.
Françoise Hardy : Maar neen!
Yann Moix : Ik vind die zin…
Françoise Hardy : Neen!
Yann Moix : …slecht gevormd want u zegt… bon, bref, laat maar, ik stop ermee.
Françoise Hardy : Ja maar ik denk aan de Europese landen, ik denk…
Yann Moix : En wat dan?
Françoise Hardy : Maar er is toch terrorisme dat elders vandaan komt?
Yann Moix : Wel het komt van bij ons, niet? Uit de westerse samenlevingen.
Françoise Hardy : Ja, dat zegt u dan, maar ik denk…
Yann Moix : Wel inderdaad, als Fransman had ik gemerkt…
Françoise Hardy : …dat komt niet echt van bij ons.
Yann Moix : …gemerkt dat in Frankrijk, op Frans grondgebied, bij Fransen er daadwerkelijk een religieus fanatisme voorkomt. En dus was het niet compleet verdwenen want het heeft dit jaar in Frankrijk bijna driehonderd doden gemaakt, of niet? En dan zijn er passages over het…
Françoise Hardy : Ja, ik zal dan niet helemaal dezelfde visie hebben als u, maar het is …
Yann Moix : Een visie is dat niet, weet u.
Françoise Hardy : …onkies om over zulke zware zaken op zo’n manier te spreken, hè!
Yann Moix : Ik heb de aanslagen beleefd zoals elke Fransman. En ik denk niet dat het terrorisme, het religieuze fanatisme verdwenen is uit de westerse samenlevingen, want op een bepaalde manier is het precies daar dat het is opgedoken.

Moix: ou l'X surnuméraire du narcissisme sans emploi.

(Pierre-Emmanuel Prouvost d'Agostino)

Dawkins gooit het kind met het badwater weg

Het komt me voor dat Richard Dawkins, de evolutiebioloog die in 1976 wereldfaam verwierf met The Selfish Gene, daarnet op Twitter iets te ijverig de verdediging heeft opgenomen van de opiniepeilers. 
Dat deze moderne chiromanten er bij de voorspelling van de kiesuitslag in de Verenigde Staten stevig naast zaten, is volgens hem geheel te wijten aan de oneerlijkheid van de ondervraagden: “De mensen geneerden zich ervoor toe te geven dat ze Trump-aanhangers waren. Terecht overigens.”



Dawkins lijkt te vergeten dat de peilers ook bij de Brexit er stevig naast zaten. En er zijn zo veel voorbeelden te geven, uit alle landen.
Maar fundamenteler: als die oneerlijkheid de peilers inderdaad parten speelt, hoe denken ze die in het vervolg dan te omzeilen? Dawkins moet zich afvragen of het hier niet om een onvermijdelijke fout gaat, een systeemfout, een methode-fout? Want nu veroordeelt hij heel de sport van het opiniepeilen grondiger dan hijzelf misschien wil.