Is 'maatschappijkunde' een nuttig vak?

Vandaag lezen we dat het slecht gesteld is met de talenkennis, en eenvoudigweg met de geletterdheid van de Vlaamse leerlingen. Voor Franse, Nederlandse, Duitse leerlingen is dat niet anders. Om het tij zo mogelijk te keren willen leraren nu meer lestijd voor talen. Impliciet vragen zij dus beleefd dat vakken als maatschappijleer en dergelijke minder uren krijgen.

Hopelijk zullen de ambtenaren-pedagogen die het voor het zeggen hebben hun gehoor geven, en deemoedig schuld bekennen want de schade die zij decennialang hebben aangericht zal niet een-twee-drie verdwijnen. Nochtans waren zij verwittigd: veertig jaar geleden al waarschuwde Karel van het Reve voor de desastreuze gevolgen van hun wetenschappelijke innovaties.

Vroeger werd Marx voor arbeiders verklaard door Kautsky en Gorter en voor arbeiders vertaald door Van der Goes. Vandaag is er geen arbeider meer te vinden die Marx leest, maar nu hebben de intellectuelen vertalingen nodig, want zij kennen geen Duits meer. Laatst las ik een heel interessant opstel over het Lumpenproletariat bij Marx –in het Nederlands door generaties marxisten verkeerd vertaald door ‘lompenproletariaat’– en in dat opstel, verschenen in een Nederlands wetenschappelijk of althans sociologisch tijdschrift, stonden alle Marx-citaten in het Nederlands. Je komt er moeilijk achter wat die lui dan wel op school geleerd hebben in de uren dat wij Duits leerden. Maatschappijkunde, hoor je wel eens. Een verandering in het leerprogramma waar niemand bij gebaat is: die vroegere leraren wisten iets van Duits, terwijl het geenszins vaststaat dat de tegenwoordige leraren dingen over de maatschappij weten die de moeite van het verder vertellen waard zijn.

Karel van het Reve

Freud, Stalin en Dostojevski

1982, G.A. van Oorschot