Zijn onze politici wel goed opgevoed?

Henry Kissinger is negenennegentig, en in april verscheen bij de uitgever Allen Lane zijn boek ‘Leadership’. Daarin schildert hij zes portretten van leiders die hij van nabij heeft gekend, of met wie hij heeft samengewerkt. Het zijn geen biografieën maar – bewonderende – politieke portretten van Konrad Adenauer, Charles De Gaulle, Richard Nixon, Anwar Sadat, Lee Kuan Yew en Margaret Thatcher.

Kissinger probeert gemeenschappelijke trekken te vinden. Hij onderscheidt bij alle zes twee eigenschappen: het zijn Staatsmannen en Zieners. Je zou kunnen zeggen: bestuurders en profeten. Die eigenschappen heeft elk van hen in verschillende mate. Kissinger zelf heeft wat dat betreft een voorkeur voor een praktische, stapsgewijze aanpak, waarbij het – altijd voorlopige – einddoel nooit uit het blikveld mag verdwijnen.

Wat echter elke staatsman bovenal moet hebben is character. Ruggengraat, doorzettingsvermogen, moed kun je misschien vertalen. En dat character wordt gevormd in de jeugdjaren zegt hij in het afsluitende hoofdstuk:

Zoals we hebben gezien, hebben leiders met wereldhistorische invloed baat bij een strenge en humanistische opvoeding. Zo'n opleiding begint in een formele omgeving en blijft een leven lang doorgaan met lectuur en discussies met anderen.

Die eerste stap wordt vandaag de dag zelden gezet [...] en de levenslange inspanning wordt weer bemoeilijkt doordat veranderingen in de technologie diepgaande geletterdheid uithollen.

Om de meritocratie nieuw leven in te blazen, zou humanistisch onderwijs dus zijn betekenis moeten herwinnen en vakken moeten omvatten als filosofie, politiek, menselijke aardrijkskunde, moderne talen, geschiedenis, economisch denken, literatuur en misschien zelfs de klassieke oudheid, waarvan de studie lange tijd de kweekschool van staatslieden was.

Op de Secretary of State Henry Kissinger valt heel wat aan te merken – Cambodjanen en Chilenen hebben daar bijzonder veel redenen toe – maar zijn boek is buitengewoon leerzaam, ook voor wie ziet dat de man meer dan eens voor zijn eigen kerk of synagoge preekt.

As we have seen, leaders with world-historical impact have benefited from a rigorous and humanistic education. Such an education begins in a formal setting and continues for a lifetime through reading and discussion with others.

That initial step is rarely taken today […] and the lifelong effort is made more difficult as changes in technology erode deep literacy.

Thus, for meritocracy to be reinvigorated, humanistic education would need to regain its significance, embracing such subjects as philosophy, politics, human geography, modern languages, history, economic thought, literature and even, perhaps, classical antiquity, the study of which was long the nursery of statesmen.