Ook staatsschuld kan grappig zijn

U weet het, lezer, of u weet het niet maar onze staatsschuld is torenhoog. Hoe dat zoal is gekomen weet niemand en het was in de jaren tachtig al een raadsel. Guy Mathot, toen PS-minister van Begroting, wist het ook niet: «La dette publique, on ne sait pas comment elle est arrivée, mais elle disparaîtra d'elle-même.» Grappige mededeling, geruststellend zelfs, en onze gelukzalige Vivaldisten zweren erbij. 

Heel zeldzaam echter zijn stukjes over schulden die ook prettig lezen, maar gelukkig heeft al in 1828 Heinrich Heine bewezen dat zulke dingen echt kunnen. Natuurlijk, België bestond toen nog niet en had dus geen schulden, zodat hij over een ander land moest schrijven, Engeland. En het valt op, men danste daar minder lichtvoetig over schulden heen dan hier:

Ooit zaten in de wereld de dingen veel simpeler in elkaar, en gevoelvolle dichters vergeleken de staat met een schip* en de eerste minister met de stuurman. Nu echter is alles gecompliceerder en ingewikkelder: het gewone schip van staat is een stoomboot geworden en de minister heeft niet langer een eenvoudig roer om te besturen, maar staat als verantwoordelijke ingenieur beneden in het ruim tussen de immense machines en onderzoekt angstvallig elke ijzeren stangetje, elk radertje dat misschien voor een storing zou kunnen zorgen.** Dag en nacht staart hij in de vuurhaard, zwetend van de hitte en de kommer – want de kleinste onoplettendheid van zijn kant zou de grote ketel kunnen doen barsten en bij die gelegenheid zou het schip met man en muis vergaan. Ondertussen flaneren de kapitein en de passagiers rustig op het dek, rustig wappert aan de zijmast de vlag, en wie de boot zo rustig ziet dobberen heeft geen besef van de vervaarlijke machines en de zorgen en nood die in de romp schuilgaan.

Ontijdig weggemaaid zinken zij neer, de arme verantwoordelijke ingenieurs van het Engelse staatsschip. Roerend is de vroege dood van de grote Pitt, roerender nog de dood van de grotere Fox. Perceval zou aan de gebruikelijke ministersziekte zijn gestorven als niet een dolksteek hem sneller had laten vertrekken. Dezelfde ministeriële ziekte was het die Lord Castlereagh tot zo'n wanhoop bracht dat hij zijn eigen keel doorsneed in North-Cray in het graafschap Kent. Nog op dezelfde manier zonk Lord Liverpool weg in de poel van de zinneloosheid.*** Canning, de goddelijke Canning, vergiftigd door High Tory-laster, hebben we onder de last van zijn wereldbol al zien begeven als een zieke Atlas.**** Eén voor één worden ze onder de grond geschoffeld in Westminster, de arme ministers. Voor de koningen van Engeland moeten zij dag en nacht nadenken, terwijl diezelfden zon­der gedachten en goed in het vlees er maar op los leven en stokoud worden.

Maar wát is de naam van de grote zorg die de hersenen van de ministers van Engeland dag en nacht kwelt en hen doodt? Ze heet the debt, de schuld.

Schulden, net als vaderlandsliefde, religie, eer enzovoort, behoren weliswaar tot de voorrechten van de mens – dieren hebben immers geen schulden – maar ze zijn ook uitgerekend een kwelling van de mensheid, en zoals ze een enkeling vernietigen, zo storten zij ook hele generaties in het verderf en lijken ze het oude Fatum te vervangen in de nationale treurspelen van onze tijd. Engeland kan dit fatum niet ontspringen: zijn ministers zien de verschrikkingen op hen afkomen en sterven in de vertwijfeling der onmacht.

__________

      * Horatius, 14de Ode uit het eerste boek.

              O navis, referent in mare te novi fluctus?
              Arm schip, zullen verse golven je de zee weer indrijven?
    ** Rudyard Kipling dichtte bijna zeventig jaar later het prachtige McAndrew’s Hymn, met een gelijkaardige scène in het ruim van een schip; het is een soort aanroeping van een Schotse scheepsingenieurrr en begint zo:
              Lord, Thou hast made this world below the shadow of a dream,
              An’, taught by time, I tak’ it so——exceptin’ always Steam.
              From coupler-flange to spindle-guide I see Thy Hand, O God—
              Predestination in the stride o’ yon connectin’-rod.
              John Calvin might ha’ forged the same —enorrmous, certain, slow—
              Ay, wrought it in the furnace-flame——my “Institutio.”
  *** Als gevolg van hersenbloedingen.
**** In een eerder fragment, hier niet vertaald.