Finkielkraut wil uit twee ruiven eten

In zijn onderhoud met Élisabeth Lévy vandaag rekent Alain Finkielkraut Rusland tegelijk wél en niet tot Europa.

Alain Finkielkraut: Men zegt ons dat we ons vandaag niet van vijand mogen vergissen. De dreiging, de echte dreiging voor het Westen is de politieke islam, en Rusland bestrijdt die. Wij zitten dus in hetzelfde schuitje, wij verdedigen dezelfde beschaving.

Élisabeth Lévy: Wij staan dus aan de kant van Assad bij de verdediging van die beschaving.

Alain Finkielkraut: Voilà, maar vooral dit: Moskou bespeelt dus die snaar. Zoals Françoise Thom het schrijft in haar jongste boek [Comprendre le poutinisme, Desclée De Brouwer, februari 2018]: ‘Moskou, en in dit geval het Poetinregime, wil zich ontpoppen als het schild van Europa dat de opkomst van de barbaarse horden belet. Terwijl de volkeren van Europa platgewalst zijn, en in zekere zin door hedonisme ontmand, neemt het krijgshaftige Rusland de fakkel van de Europese beschaving over. Onder zijn leiding kan Europa zich uit de spiraal van decadentie werken waarin het nu zit. Rusland…’

Élisabeth Lévy: Dat is nog altijd het citaat?

Alain Finkielkraut: Dat is nog altijd het citaat. ‘Rusland, als voorvechter van de traditionele waarden, en bolwerk van het christendom tegen de islam, neemt de verdediging op van een Europa dat door zijn elites is verraden. Het heeft zijn christelijke wortels niet vergeten.’

Naar mijn oordeel echter is dit vertoog bedrieglijk. Rusland en Europa hebben niet dezelfde geschiedenis, het gaat hier niet om eenzelfde beschaving. Maar laat me duidelijk zijn: als Europeaan ben ik onverbrekelijk gehecht aan het Rusland van Póesjkin, van Toergénjev, Tolstój, Tsjéchov, Mandelstám, Pasternák, Vasíli Gróssman of van Moésorgski. Maar het Euraziatische Rusland van Poetin beroept zich op een andere traditie als het in zijn strijd tegen het islamfundamentalisme een alliantie aangaat met Iran en het Turkije van Erdoğan. Het Eurazië van Doegin, of van Lev Goumilev – gestorven in 1992, en die helaas de zoon is van Anna Achmátova – dat Eurazië heeft met de Europese beschaving zoals wij die begrijpen niets te maken.

_____

Vooreerst: alle Russisische namen hierboven heb ik gespeld zoals Karel van het Reve dat deed in het register van zijn Geschiedenis van de Russische literatuur (Amsterdam 1985, G.A. van Oorschot).
En wat het gesprek zelf betreft: men mag opmerken dat wellicht niet Europa, en zeker niet Oost-Europa zijn christelijke wortels vergeten heeft, maar dat de EU-baasjes dat in elk geval wilden, want in de préambule van hun clubreglement mocht de term 'christelijk' in geen geval voorkomen, vonden Giscard en Dehaene.
Een dergelijke ontkenning van de geschiedenis vond ik als atheïst, behalve een dwaasheid ook ronduit een smeerlapperij.
Overigens begaat naar mijn smaak ook Finkielkraut hier, niet een smeerlapperij maar toch een onwelvoeglijkheid als hij het heeft over 'helaas de zoon van Achmátova'. Dat staat niet voor een académicien. Weet hij veel over wat de dichteres daar zelf van vond.

Alain Finkielkraut: On nous dit que, on ne doit pas aujourd’hui se tromper d’ennemi. La menace, la vraie menace pour l’Occident, c’est l’islam politique, et la Russie le combat. Donc nous sommes dans le même bateau, nous défendons la même civilisation.

Élisabeth Lévy: Donc on est avec Assad hein, dans la défense de cette civilisation.

Alain Finkielkraut: Voilà, mais ça surtout: alors Moscou joue sur cette corde. Comme l’écrit Françoise Thom [Comprendre le poutinisme, Desclée De Brouwer, februari 2018] dans son dernier livre : Moscou veut apparaître, et le régime poutinien en l'occurrence, veut apparaître comme le bouclier de l’Europe, empêchant la montée des hordes barbares. Les peuples européens étant nivelés, et dévirilisés en quelque sorte par l’hédonisme, la Russie guerrière reprend le flambeau de la civilisation européenne. Sous sa direction l’Europe peut s’extraire de la spirale de la décadence dans laquelle elle est engagée. La Russie…

Élisabeth Lévy: C’est toujours la citation ?

Alain Finkielkraut: C’est toujours la citation. La Russie, championne des valeurs traditionnelles, rempart de la chrétienté contre l’islam, prend la défense de l’Europe trahie par ses élites. Elle n’a pas oublié ses racines chrétiennes.

Or je juge, moi, que ce discours est trompeur. La Russie et l’Europe, ce n’est pas la même histoire, ce n’est pas la même civilisation. Alors, soyons clairs. En tant qu’européen je suis indéfectiblement attaché à la Russie de Pouchkine, de Tourgueniev, de Tolstoï, de Tchekhov, de Mandelstam, de Pasternak, de Vassili Grossman ou de Moussorgski. Mais la Russie eurasienne de Poutine s’inscrit dans une autre tradition, quand à son combat contre le fondamentalisme islamique il s’accompagne d’une alliance avec l’Iran et avec la Turquie d’Erdoğan. L’Eurasie de Douguine, ou de Lev Goumilev, mort en quatre-vingt-douze, et qui est hélas le fils d’Anna Akhmatova, l’Eurasie ça n’a rien à voir avec la civilisation européenne telle que nous l’entendons.