Een korte geschiedenis van de XXste eeuw

Europeana. Strucné dejiny dvacáteho veku is de titel van een boekje dat Patrik Ouředník, een Tsjech die in Frankrijk woont, in 2001 schreef. Het is niet onopgemerkt gebleven, integendeel: het werd direct in alle mogelijke talen vertaald.
Mij was het helaas wel voorbijgegaan, maar gelukkig kreeg ik het werkje nu ten geschenke van een vriendin: Europeana. Une brève histoire du XXe siècle, 2004, 2017, Éditions Allia, 152 pagina’s.
Een schitterende vertaling van Marianne Canavaggio, waarbij je direct voelt dat de vertaalster de letter en de geest van de schrijver weergeeft.
Ik vond ze zelfs zo grappig dat ik ook wilde weten hoe men dat in het Nederlands had aangepakt, want Uitgeverij Fagel in Amsterdam had in 2004 een vertaling van de hand van Edgar de Bruin.
Hij vertaalde de ondertitel als: 'Een zeer korte geschiedenis van de twintigste eeuw'. De vertaler verbetert zijn auteur, en versmaadt zo een verbod van Karel van het Reve.
Hieronder kunt u zelf oordelen, lezer, maar ik vond de Franse vertaling superieur, nergens houterig, veel grappiger en op aanwijsbare punten ook gewoon juister dan de Bruin. Bijvoorbeeld al 'hommes-mensen', wat natuurlijk 'mannen' moest zijn: je hoeft geen woord Tsjechisch te kennen om te weten welke vertaling je verkiest.

À la fin du siècle les hommes voulaient rester jeunes et dynamiques mais être en même temps politiquement et sexuellement corrects et ne plus séduire les femmes à la va-vite ni leur adresser des sourires lubriques etc. ni raconter des blagues sur les Juifs et les Allemands et les homosexuels. Et certaines femmes déposaient plainte contre leurs supérieurs parce qu’ils avaient eu devant elles des paroles à connotation érotique ou leur avaient proposé de les raccompagner chez elles avec un air salace et en 1997 un avocat américain dut payer quatre millions de dollars américains de dommages et intérêts à sa secrétaire pour lui avoir jeté des bonbons à la menthe dans le décolleté. Et en 1998 certains Américains voulaient destituer leur président pour avoir entretenu des relations incorrectes avec une stagiaire et lui avoir touché les seins et enfoncé un cigare cubain dans le vagin et lui avoir fait pratiquer des fellations pendant qu’il téléphonait avec le secrétaire à la défense et entre-temps les Américains bombardaient l’Irak* et les Irakiens disaient que c’était pour détourner l’attention du comportement sexuellement incorrect de leur président. Les Européens aussi voulaient être politiquement corrects mais un peu moins sexuellement parce que surtout dans les pays latins la séduction était une tradition culturelle alors que l’Amérique était plutôt puritaine.

De mensen aan het eind van de eeuw wilden jong en dynamisch blijven, maar tegelijkertijd ook politiek en seksueel correct, en dat hield in dat ze de vrouwen niet verleidden en wellustig naar hen glimlachten en dergelijke en geen moppen over joden vertelden en over Duitsers en over homoseksuelen. En sommige vrouwen dienden een aanklacht in tegen hun bazen, omdat ze met erotische connotatie tegen hen praatten of aanboden hen thuis te brengen en daar onzedelijk bij keken, en een Amerikaanse advocaat moest in 1997 vier miljoen Amerikaanse dollar smartengeld aan zijn secretaresse betalen, omdat hij M&M’s in haar décolleté had gegooid. En in 1998 wilden sommige Amerikanen hun president afzetten omdat hij een incorrecte verhouding had met een stagiaire en haar borsten had betast en een Cubaanse sigaar in haar vagina had gestoken, en zij fellatio bij hem had gedaan toen hij bijvoorbeeld met een regeringsverantwoordelijke belde en dergelijke, en de Amerikanen bombardeerden ondertussen Irak* en de Irakezen zeiden dat men daarmee de aandacht van het incorrecte seksuele gedrag van de president wilde afleiden. De Europeanen wilden ook politiek correct zijn maar iets minder op seksueel gebied, want het verleiden van vrouwen had met name in de Latijnse landen een grote culturele traditie, terwijl Amerika eerder puriteins was.

__________
* Dat was Operation Desert Fox, een massaal bombardement van 16 tot 19 december 1998, dat Clinton politiek goed uitkwam. Bush I en II, en het schoothondje Bliar waren inderdaad niet de eersten die zich in de criminaliteit begaven. Eerder had hij al een Operation Desert Thunder op het nippertje afgeblazen, omdat Saddam Hoessein inspecteurs alle vrijheid liet om naar de Weapons of Mass Destruction te zoeken. Dat was toen pech voor Bill.