In Londen verscheen in 1785 Baron Munchausen's
Narrative of his Marvellous Travels and Campaigns in Russia. Dat boekje verscheen anoniem, maar de Duitser Rudolf
Erich Raspe had het geschreven – geldnood had hem daartoe gebracht: de eerlijkste
drijfveer voor een auteur zei iemand – en in de snel opeenvolgende drukken
vulde hij zijn verhaal aan met nieuwe avonturen. Zoals u hiernaast ziet, bracht Dover Publications Inc. Mineola, New York, in 2005 een prachtige uitgave van de tekst, exact zoals die in 1865 was verschenen bij Cassel, Petter, and Galpin, London and New York. ($15.95)
Gottfried August Bürger bracht al in 1786 de Duitse
vertaling, Wunderbare Reisen zu Wasser und zu Lande: Feldzüge und lustige
Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen, en voegde daar avonturen van weer eigen
vinding aan toe. Een prachtige uitgave is die van Manesse Verlag, 1978, Zürich.
Godfried Bomans heeft Raspe vertaald in 1974, samen met enkele aanvullingen van Bürger, en hij klonk vanzelfsprekend bomansiaans maar bleef toch dicht bij de tekst. Heel genietbaar.
Jeroen Brouwers vertaalde getrouw Bürger (1978) want diens baron is geestig, zei hij in zijn nawoord, en die van Raspe humoristisch. Een onderscheid dat hij
bij Willem Frederik Hermans vandaan had, maar anders dan Hermans prefereert Brouwers
de geestige baron. Voor mij onbegrijpelijk.
Raspe laat zijn baron na enkele straffe avonturen bijvoorbeeld toegeven: Notwithstanding all my courage, notwithstanding the speed,
the cleverness, the readiness of my horse, I was not always successful. Ondanks al mijn moed, ondanks de snelheid, de schranderheid,
de paraatheid van mijn paard, was ik niet altijd succesvol.
Bürger begreep hem niet: Trotz
aller meiner Tapferkeit und Klugheit, trotz meiner und meines Pferdes
Gewandtheit und Stärke gings mir in dem Türkenkriege doch nicht immer nach
Wunsche. Brouwers vertaalt: Niettegenstaande al mijn dapperheid en inventiviteit,
niettegenstaande mijn eigen snelheid en die van mijn paard, mijn
vindingrijkheid en kracht, ging het mij in de oorlog tegen de Turken toch niet
geheel naar wens.
De baron zet zichzelf hier in het zonnetje, en zijn paard krijgt een bijrolletje. Dan vraag je je toch af hoe iemand de breedsprakige Bürger kan verkiezen boven Raspe?
Hermans zegt in een esseej dat Raspe's gelaagde stijl in zijn tijd gewoon niet begrepen werd (behalve in Engeland dan, want het succes was daar ogenblikkelijk):