In stilte het ergste gewenst

Wat mijn vriend Benno ook moge zeggen, Stendhal is een reus. 'Maar bij hem vind je nauwelijks een citeerbare uitspraak!' roept hij. Nu vind ik ook, grofweg gesproken, Frans wat minder quotable dan Engels, want Engels kan het vaak met een paar woordjes stellen, maar dat doet niets af aan Stendhal want citeerbaar of niet, vaak is hij even grappig als welke Engelsman ook – wat mij betreft een vereiste bij elke auteur.

Naast vanzelfsprekend zijn autobiografie Vie de Henry Brulard, zijn ook zijn 'reisgidsen', bijvoorbeeld Promenades dans Rome of  Rome, Naples et Florence bijzonder amusant ...maar wat iemand amusant vindt verschilt natuurlijk.

Hier laat Stendhal in een soort voxpop 'verschillende mensen' dingen zeggen die hijzelf als diplomaat niet in zijn mond kan nemen en zelfs moet afkeuren. De censuur las immers mee.

9 februari 1829. – Leo XII heeft zojuist het heilig oliesel ontvangen, hem verstrekt door zijn cameriere secreto (kamerheer dus), monsignor Alberto Barbolani.

Algemeen zegt men dat het met de paus achteruitgaat;* anderen houden vol dat die aangelegenheid van het heilig oliesel niets betekent: Leo XII is erg vroom en hij heeft het heilig oliesel welgeteld al negentien keer ontvangen. Er wordt gezegd dat de artsen discreet zijn geworden; de opwinding der geesten bereikt een hoogtepunt. Zodra ergens thuis het laatste nieuws is besproken, valt al snel de vraag: ‘Wie wordt er paus?’ En kort daarop komt dan: ‘Wie zouden we willen dat er paus werd?’ Duidelijk herkende ik de sombere diepten van het Italiaanse karakter; verschillende mensen hebben tegen me gezegd, als ze het over het papisme hadden: Da lui corda.

Deze drie woordjes betekenen: ‘Laat ons wensen dat ze de slechtst mogelijke keuze maken; we krijgen dan allerlei excessen en zijn er het snelst van verlost.’**

____________

  * Even verderop illustreert Stendhal die bezorgdheid: Le Saint-Sacrement a été exposé dans les basiliques de Saint-Pierre, de Saint-Jean-de-Latran et de Sainte-Marie-Majeure ; on a récité dans les églises l’oraison pro infirmo pontifice morti proximo. Het Heilig Sacrament is uitgestald in de basilieken van Sint-Pieter, Sint-Jan van Lateranen en de Santa Maria Maggiore; in de kerken werd het gebed gezegd 'voor de zieke paus die dicht bij de dood staat'.

** Stendhal zelf geeft hier nog een voetnoot bij (wat altijd hogelijk te waarderen valt; hoe prachtig zijn bijvoorbeeld niet Melvilles voetnoten bij Moby-Dick):
Da lui corda: lâchez la corde à cet animal furieux, afin qu'il se jette de lui-même dans le précipice. Laat los het leizeel van dit woeste beest, dan kan het zichzelf in de afgrond storten.

Promenades dans Rome

Édition établie et annotée par Victor Del Litto

Préface de Michel Crouzet

Gallimard 1973, xxxi + 874 pp