Over een wit been, en over witheid in het algemeen
Dan nu een andere kwestie, die jammer genoeg alleen Gentenaars zal interesseren. Melville beschrijft overvloedig de zuivere witheid van de monsterachtige walvis, en geeft tal van voorbeelden waarin precies die witte kleur zo angstaanjagend is: ijsbergen, ijsberen, de witte punten van hoge golven en nog meer. En hij besluit zijn opsomming …in Gent, bij Artevelde! _________________
Wélk been, zijn linker- of rechterbeen heeft kapitein Ahab verloren en door een walviskaak vervangen?
Umberto Eco schreef in 2003 in zijn boek Dire quasi la stessa Cosa, Esperienze di Traduzione (een boek over vertalen …dat ik in de Franse vertaling las): 
In Moby Dick heeft Melville nergens aangegeven wélk been kapitein Ahab mist. Of dit detail cruciaal is om de ambiguïteit en de mysterieuze aura rond deze verbijsterende figuur te versterken kun je je afvragen, maar als de auteur die ongewisheid heeft laten bestaan dan had hij daar zijn redenen voor en dat moeten we respecteren. Toen John Huston de roman naar film 'vertaalde',* kon hij niet om een keuze heen en besloot hij dat Gregory Peck niet langer zijn linkerbeen zou hebben. Melville kon dit in het ongewisse laten, Huston niet.
Dat Melville ons niet heeft willen verduidelijken om welk been het ging, zegt Eco, is zijn keuze en een (tekst-)vertaler die dat op eigen houtje wél zou doen, moet door zijn uitgever op staande voet buiten de deur worden gezet. Compleet akkoord.
Het programma gaf Umberto Eco dus ongelijk, terwijl alle serieuze lezers en commentatoren zich altijd al hebben afgevraagd waarom Melville zelf hen dat niet had verteld.
Ik stelde dezelfde vraag nu opnieuw, lichtjes anders geformuleerd, en kreeg als antwoord: The leg that Ahab is missing is his left leg.
Mijn vermoeden hier was dat ChatGPT, hoe belezen ook, zich op de verfilming baseerde. Ik stelde de vraag dus ten derden male, alweer anders geformuleerd, en kreeg het juiste antwoord!
In Moby-Dick, Herman Melville never explicitly states which of Captain Ahab's legs was missing. This ambiguity has been noted by scholars and readers alike.
Driemaal is scheepsrecht, en iedereen leert bij, zodus ook ChatGPT.
Nor, in some historic instances, has the art of human malice omitted so potent an auxiliary. How wildly it heightens the effect of that passage in Froissart, when, masked in the snowy symbol of their faction, the desperate White Hoods** of Ghent murder their bailiff in the market-place!
Barber van de Pol vertaalt heel mooi:
Ook blijkt uit historische voorbeelden dat de kunst van de menselijke arglist dit zo machtige hulpmiddel niet heeft versmaad. Wat wordt het effect in die passage bij Froissart niet versterkt doordat de vertwijfelde Witkappen** van Gent vermomd in het sneeuwwitte symbool van hun factie hun schout op het marktplein vermoorden!
** White Hoods heten de Witte Kaproenen in het Engels, maar dat zij Artevelde hebben vermoord klopt niet:
dat deed de hoofdman van de wevers, Geeraart Denys, en ook deed hij dat niet ‘in the
market-place’ maar in Arteveldes huis aan de Kalandenberg. →
Umberto Eco
http://victacausa.blogspot.com/victacausa.blogspot.com5edf7b715d0afaa3d68201fa2d94715a304487db.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten