4 augustus 2010

Niet generaliseren over appelen en peren !

.
Misschien ligt dat voor u anders lezer, maar ik weet zo goed als zeker dat er mij geen bijzonder interessante gedachte voor de geest zou komen als ik, gezeten onder een appelboom, één of meerdere appels zou zien vallen.
Nochtans weten wij dat de bekende geleerde Isaac Newton (1643–1727) naar aanleiding van zo'n gebeurtenis de zeer algemene formule van de zwaartekracht ontwikkelde: (F=k.m.m’/r2). Die formule heeft ons later toegelaten om naar de maan te vliegen.

Dertien eeuwen vóór Newton vertelde Augustinus van Hippo (354–430) het volgende:
Daer stond by onzen wyngaert eenen peerenboom geladen met peeren, de welke nogte zeer aengenaem aen het gezigt, nogte zeer goed van smaek waeren. Als wy ons eens met eenen hoop van booze jongelingen tot diep in den nagt, volgens een vervloekelyke gewoonte, op de straeten verlust hadden met te spelen, liepen wy t'zamen derwaerds, om alle de peeren, die op den boom stonden, af-te-schudden en weg te nemen. Wy keerden terug gansch geladen met peeren, niet om de zelve te eten, maer enkelyk om ze te stelen, al hadden wy - ze aen de verkens moeten werpen, schoon wy 'er nogtans enige van aten: ons aldus vergenoegende met het vermaek dat wy vonden in te doen het gene ons ongeoorloft was. (Confessiones II,IV,9)
Ook Augustinus trok uit deze gebeurtenis een zeer algemene conclusie, over het Kwaad, als zijnde een bijna zelfstandige kracht in de mens:
En nogtans heb ik willen stelen, ó mynen God, en heb het metter daed bedreven, niet uyt nood of gebrek, maer uyt een afkeer van de rechtveerdigheyd en uyt een overtollige boosheyd.

In het jaar 387 zal nu, zoals wij eveneens weten, diezelfde Augustinus (hij was toen onder een vijgenboom gezeten) enkele kinderen een liedje horen zingen waarin hij meende te verstaan “tolle, lege”: neem op en lees. Terstond nam hij de Bijbel ter hand, las, en liet zich dopen.
Alweer een sterke veralgemening want die arme kinderen, die aren lazen op het veld, zongen volgens zekere interpretaties een work song, met als terugkerend vers: zoek en raap (de aren) op.

Veralgemeningen kunnen nuttig zijn, en zelfs noodzakelijk als wij enig begrip van de omringende wereld willen krijgen. Tenslotte komt datgene wat wij westerlingen wetenschap noemen altijd neer op vereenvoudiging en veralgemening. Toch zijn er ook denkers die ons waarschuwen.


Eén dezer is Tom Naegels (1975-).
Naegels wenst niet dat de gewone burger, zelfs niet als die bij dozijnen appels, peren en vijgen rond zich heeft zien vallen, tot enige veralgemening zou overgaan. Heel zeker mag die burger geen algemene Wet van de Zwaartekracht formuleren.
Bijgevolg, zo meent onze jonge wetenschapstheoreticus: ook als de meeste gemeenschapsproblemen in de wereld zichtbaar door islamieten zouden worden veroorzaakt, door islamitische migranten in het bijzonder, toch mag er over de islam zelf niéts gezegd worden. Feiten blijven voor hem altijd afzonderlijke fenomenen. Zij vertonen nooit patronen –producten van onze perverse verbeelding– en elke theorievorming is uit den boze.

Hoe het zindelijke denken wél dient te verlopen, weet Tom in vier punten samen te vatten:
1.Debatteer niet meer over de islam, maar over concrete misstanden.
2.Beperk het debat tot één probleem per keer.
3.Beperk het debat tot één context per keer.
4.Wees toch niet zo apocalyptisch!


Het wereldbeeld van een animist, die achter elke vallende steen een afzonderlijke duivel of engel aan het werk ziet.
Verder heeft Tom in zijn artikeltje het nog over scheten laten, over flatulentie dus, een onderwerp dat ook Augustinus niet uit de weg zou zijn gegaan, maar dat leest u misschien liever zelf.
.

9 opmerkingen:

wim ceelen zei

zeer onderhoudend! maar: in de formule van Newton moet de 2 in r2 in superscript ipv subscript (duidt een kwadraat aan).

Marc Vanfraechem zei

Ik weet het beste Wim, kwadraat van de afstand, maar blogger laat geen superscript toe voor zover ik weet... ik dacht eerst "r.r" te schrijven, maar dat vond ik weer niet sierlijk. Bedankt voor de reactie!

Marc Vanfraechem zei

Ik herinner mij nu plots Wim, dat er een HTML-code bestaat, "sup", "/sup", die ik zelfs eerder al eens gebruikt heb. Het is nu verbeterd!

bvc zei

Hallo
mooi artikel! Ik ergerde me ook dood aan de onzin van de man. Gelukkig maar enkele seconden en heb het dan terzijde gelegd.
Maar verder, als leerkracht fysica, wil ik aansluiten bij de correctie van de formule: het is namelijk G, de universele gravitatieconstante en niet k.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Gravitatieconstante
Dat is belangrijk natuurlijk, want verander de G in de k en je zou een heel ander universum krijgen. :-)
http://nl.wikipedia.org/wiki/Wet_van_Coulomb
En terzijde:
En ik toon steeds het volgende aan mij leerlingen: het Nederlands is een mooie taal, maar niet 'echt' universeel. Klik op de wikipedia-pagina op bv. de Japanse versie en je zal de formule-uitleg perfect kunnen volgen agv de internationale standardisering. Een knap staaltje van gevorderd esperanto...
Maar dit terzijde :-)

Marc Vanfraechem zei

Zeer bedankt voor uw reactie bvc! Ik zal die links zeker bekijken.
En het is waar dat ik "G" had kunnen schrijven, zoals gebruikelijk, maar "k" lijkt mij toch algemener.
Onze "G" is meer een toevalligheid, zo begrijp ik uit een interviewboek met de wiskundige René Thom (Fields Medal in 1958) dat ik net aan het lezen ben ...en waarin ik noodgedwongen grote stukken onbegrepen moet laten. Thom is, als ik hem hier en daar toch goed begrijp, een aanhanger van de "many worlds-hypothese".
Het is een hele discussie, waar ik geen fluit van begrijp, en mij dus verder niet mee moet bemoeien, maar als fysicus zal het volgende citaat van Thom u zeker aanstaan (zoals het ook mij aanstaat):
Mais n’avez vous pas conclu un de vos articles avec les mots suivants: “…seul le mathématicien qui sait caractériser et engendrer les formes stables à longue durée a le droit d’utiliser les concepts (mathématiques); seul, au fond, il a le droit d’être intelligent” ?
Il ne faut pas exagérer. Les mathématiques sont difficiles, mais je pense que la physique théorique présente également d’authentiques difficultés. Alors qu’il n’y a pas de difficultés intellectuelles analogues dans d’autres domaines de la recherche. Selon moi, il y a une différence qualitative entre les mathématiques et la physique théorique d’une part et les autres disciplines scientifiques de l’autre. Ces dernières, je crois, se trouvent à un niveau intellectuel inférieur.
René Thom
Paraboles et Catastrophes
entretiens sur les mathématiques, la science et la philosophie
réalisés par Giulio Giorelli et Simona Morini
Paris, Flammarion 1983

Johan zei

Toevallig ben ik verdiept in "Six Ideas That Shaped Physics" van Thomas A. Moore, professor aan het Pomona College. In het inleidend hoofdstuk schrijft hij dat een discipline een wetenschap wordt wanneer 4 elementen samenkomen: 1) a sufficiently large community of scholars; 2) a commitment to logical consistency as an essential feature of all models, 3) an agreement to use reproducible experiments to test models, 4) an overarching theory rich enough to provide a solid context for research. In de sectie "two-minute problems" vraagt hij om aan te duiden waarom astrologie geen wetenschap is. Ik stel voor om bij de eventuele Nederlandse vertaling van dat handboek het artikel van Naegels op te nemen, en aan de studenten te vragen waarom het "animisme" van Naegels geen wetenschap is. :) Overigens, de opmerking van de leraar fysica verbaast mij een beetje. De hoofdletter G gebruiken om de gravitatieconstantie aan te duiden is pure conventie. Ik hoop echt niet dat hij zijn leerlingen punten aftrekt wanneer die het lef zouden hebben een ander symbool te gebruiken! Een formule na-apen is niet moeilijk, ze begrijpen is nog iets anders.

Marc Vanfraechem zei

@Johan Couder: terwijl u Moore uitleest, ben ik nog Thom aan het lezen. Wetenschap is ook voor Thom een gemeenschappelijk gebeuren vanzelfsprekend. Een mens op zich kan niet "wetenschappelijk" bezig zijn, zelfs niet in de wiskunde (contrainte de l'intersubjectivité noemt hij dat, en op een originele manier brengt hij die dwang ook in verband met de "onomkeerbaarheid" en de "asymmetrie" van de waarneming) ...laat staan dat één dood Boek alle wijsheid zou bevatten.
Nu over die G en die k. Het is natuurlijk wel zo, dat in het ons bekende heelal die G overal lijkt te gelden, en niet een (denkbare) k. In dat opzicht is de opmerking van mijn lezer-fysicus toch wel verantwoord? zeker in pedagogisch opzicht.
Thom is (ik moet zeggen was, want hij stierf acht jaar geleden) echter een topoloog, en als zodanig heel abstract, en in ieder geval zó abstract dat je als eenvoudige lezer bij elk van zijn zinnen op je tenen moet gaan staan...
Bedankt voor de reactie!

hel decker zei

Dus: als een chauffeur van De Lijn om vijf uur 's avonds tegen een winkelpui rijdt, zeg dan niet: het komt door de Ramadan, maar zeg gewoon: hij voelde zich wat flauw, want hij had vandaag nog niet gegeten.
Of, wanneer een meisje op school gepest wordt en hoer wordt genoemd omdat ze geen doek over haar hoofd daagt, zeg dan niet dat dat door de islamitische opvoeding komt, maar dat de pester gewoon een rotkereltje is.
Laten we deze bevrijdend simpele kijk op de dingen vanaf nu een tomnaegelsje noemen.
Benieuwd toch wat sociologen van deze aanpak vinden.

Marc Vanfraechem zei

Het is dan spijtig (hoe begrijpelijk ook) dat Tom Naegels mij schrijft dat hij dit blog niet leest, omdat hij daar helaas geen tijd voor heeft. Hij verschilt hierin wel van vele andere (ook Standaard-)journalisten, die hun tijd wellicht anders indelen.

http://victacausa.blogspot.com/victacausa.blogspot.com5edf7b715d0afaa3d68201fa2d94715a304487db.html