Douce France, zong Trenet lang geleden

 Om Emmanuel Macron te beschermen bij zijn bezoek aan Le Salon de l’Agriculture in Parijs, had men vier afdelingen van de Compagnies républicaines de sécurité (CRS) opgetrommeld, en er was ook veel gendarmerie, plus vanzelfsprekend zijn eigen veiligheidsdienst.

Macron kon dus niet zeggen – zoals destijds Di Rupo – desferiskoet, want afgaande op de beelden waren alleen de koetjes daar goedgeluimd. 

Nee, de sfeer was niet echt goed: de president moest zich terugtrekken op een veilige verdieping van het gebouw om met vertegenwoordigers van de boeren te praten, en ook dat liep niet zoals het hoort want die boeren hadden zich niet aan hun woord gehouden, en Emmanuel vond dat ze hem ‘voor een imbeciel hielden’. Verrassend woordgebruik voor een president.

Toch is zijn aanwezigheid op het salon niet nutteloos geweest, want de Franse woordenschat heeft erbij gewonnen. Je hoort nu praten over un président bunkerisé. Sterk woord voor een zaaltje ergens op een eerste verdieping, maar echt nieuw is het woord ook weer niet.

Bunker – mijn golf spelende lezers kennen dat woord – is in het Frans geattesteerd halfweg de XVIIIde eeuw, en betekende toen een soort bank die ook als koffer dienst deed. Bij Van Dale lezen we ‘bergplaats voor kolen, oorspronkelijk Schots dialect', maar lezers die de golfsport niet beoefenen zullen eronder verstaan: betonnen militaire constructie zoals je die aan de Noordzeekust wel aantreft als overblijfsel van de Atlantikwall.

Ja, de gemoederen raken verhit en de woordenschat wordt geleidelijk aan ruwer, tot zelfs belliqueux.

(woordfrequentie van 'bunker' in het Frans)

Astrid Coppens, Natalia en ... M.Mus

.

Naar ik lees heeft VTM een programma met twee alleenstaande moeders, zekere Astrid Coppens en zekere Natalia – van deze laatste wordt om de een of andere reden de familienaam niet genoemd.

Die twee moeders doen net alsof zij moeten rondkomen met het karige inkomen dat professor Stijn Baert (eveneens bekend van de televisie) hen ter beschikking stelt. Zelf bezit ik geen televisietoestel en heb hun programma dus niet gezien, maar er is naar het schijnt wel enige deining rond ontstaan.

Veertig jaar geleden, in 1984, was er in Nederland ook enige deining rond wat daar ‘bijstandsmoeders’ heet. Moeders dus die moeten rondkomen met geld uit de bijstand, net als Astrid en Natalia.

Karel van het Reve gaf daar toen uitleg bij in een radiopraatje op de korte golf – bestemd voor de Nederlandse rijksdelen overzee:

Over Rome en Gent en carnaval

Geen kwaad woord over wie vandaag romans schrijft, maar liever dan dingen die bekroond zijn, of in de een of andere hitparade voorkomen, lees ik romans die honderd, tweehonderd of driehonderd jaar oud zijn. Die zijn door de Tijd gefilterd, niet door een eigentijdse jury, én je vertoeft voor een aantal honderden bladzijden in een ander landschap, je leest over andere zeden en gewoonten. 

En voor sommigen mogen ze de roep hebben, maar saai zijn die oude schrijvers niet, zoals dit grappige voorbeeld mag bewijzen:

[...] in de vier maanden dat hij Italië in alle richtingen had doorkruist, had Albert nog niet één affaire gehad.
Albert probeerde er soms grapjes over te maken, maar eigenlijk was hij diep gekrenkt. Hij, Albert de Morcerf, toch een van de meest aantrekkelijke jonge mannen, was er nog altijd aan voor zijn moeite. Dat was des te pijnlijker omdat Albert, naar de bescheiden gewoonte van onze dierbare landgenoten, Parijs had verlaten in de overtuiging dat hij in Italië de grootste successen zou oogsten en dat men hem, met het relaas van die successen, op handen zou dragen op de boulevard de Gand.*

Helaas! niets was ervan in huis gekomen: niet bij hun echtgenoten, maar bij hun minnaars hadden de charmante Genuese, Florentijnse en Napolitaanse gravinnen het gehouden, en Albert was tot de smartelijke overtuiging gekomen dat Italiaanse vrouwen tenminste dat voordeel hadden boven de Franse, dat ze trouw bleven in hun ontrouw.

Ik zeg niet dat er in Italië, zoals overal elders, geen uitzonderingen zijn.

En nochtans was Albert niet alleen een perfect elegante cavalier, maar ook nog heel geestig. Bovendien was hij burggraaf, van nieuwe adel, dat is waar, maar nu men geen bewijzen meer hoeft voor te leggen: wat maakt het uit of je kan terugwijzen tot 1399 of tot 1815! Komt nog bij dat hij vijftigduizend pond aan inkomsten had. Dat is zoals men weet meer dan genoeg om in Parijs in de mode te zijn. Het was dus nogal vernederend dat niemand hem terdege had opgemerkt, in geen enkele van de steden die hij had bezocht.

Hij was dan ook van plan om in Rome zijn schade in te halen, want carnaval is in alle landen van de wereld die deze achtenswaardige traditie in ere houden een periode van vrijheid waarin ook de meest gestrenge zich tot een of andere zottigheid laat overhalen. Welnu, aangezien het carnaval de dag daarop begon, was het voor Albert zaak om zich vooraf al te afficheren.

Met dit in gedachte huurde Albert een van de meest in het oog springende loges in het theater, en doste hij zich onberispelijk uit.

Alexandre Dumas

Le Comte de Monte-Christo

Préface de Jean-Yves Tadié

Édition établie et annotée par Gilbert Sigaux

Gallimard, Folio classique, pp.404-5

____________

* Helaas herdoopt in Boulevard des Italiens (postkaart ≈ 1920).

Paniek in de tent!

In Frankrijk moet de mediaregulator Arcom* aanbestedingen uitschrijven voor de verlenging van de licenties van 15 digitale televisiekanalen, waaronder die van Canal+, C8 en CNews.

Op 29 februari zullen de baas van de Canal+groep, en vervolgens de directie van CNews en de sterpresentatoren Pascal Praud en Laurence Ferrari** ondervraagd worden door parlementsleden.

Wat men aan CNews verwijt, is dat het een ‘opiniezender’ zou zijn, in tegenstelling tot de publieke zenders die neutraal en objectief berichtgeven. Als dit bewezen wordt geacht, kunnen de vergunningen worden ingetrokken.***

Sonia Mabrouk, van CNews en Europe1, had hierover een gesprek met de historicus Georges Bensoussan:

Sonia Mabrouk: Wat heeft deze kwestie volgens u te betekenen, Georges Bensoussan?

Georges Bensoussan: Ten eerste denk ik dat er sprake is van een toch wel verbluffende omkering van de realiteit. In naam van de pluraliteit van meningen wijst men naar CNews, terwijl in de publieke media die pluraliteit niet de regel is – daar kan ik van meespreken. Dat is één, en anderzijds is het vooral de uiting van een paniekgevoel in de hogere kringen. Dat wil zeggen, dat het erop lijkt dat aan de kant van de doxa, het gestroomlijnde denken – wat Christophe Guilluy de wereld van de metropolen zou noemen – wel, dat de paniek daar hard toeslaat omdat men het gevoel heeft dat aan de kant van de heterodoxe meningen, aan de kant die tégen de doxa ingaat, aan de kant van de volkse klassen, de kleine middenklasse enzovoort, mensen zich beginnen uit te spreken, hun stem laten horen. En dat is iets waar de culturele bourgeoisie, die de publieke media grotendeels domineert, heel slecht tegen kan. Dat is het, meen ik. Het is er een symptoom van.

Mabrouk: Paniek, zegt u?

Bensoussan: Ja, een ware paniek, omdat men in de hogere kringen begint te beseffen dat er beweging zit in het gebouw.

___________________

    * Analoog aan de Vlaamse Regulator voor de Media.
  ** Mevrouw Renaud Capuçon, voor de muziekliefhebbers onder ons.
*** In Nederland zagen we iets dergelijks met de omroepvereniging ‘Ongehoord Nederland’, die men van de buis wilde verwijderen. Na de recente verkiezingsuitslagen heeft men die plannen wijselijk laten varen.

Geprezen zij het bier!

Dit exemplaar van A Shropshire Lad had ik, al ben ik geen bibliofiel, graag eens doorbladerd, maar lezer, u zal het met mij eens zijn: 3.917,63 € (exclusief port) is prohibitive.

Er bestaat een Nederlandse vertaling van W. A. Jonker (uitgeverij G.A. Van Oorschot, 1993), en die heeft op de even pagina's de oorspronkelijke tekst, want zoals wij leerden van Ortega y Gasset in Misère et splendeur de la traduction (oorspronkelijk van 1937, vertaald bij Les Belles Lettres in 2013): een vertaling is niet hét werk, zij is een pad naar het werk.

Van Jonker las ik destijds zijn Onegin-vertaling, waar Hans Boland zo de spot mee dreef. Mij charmeerde ze. Bij Housman lukt hem dat, ach misschien iets minder, wellicht omdat ik Engels wél goed versta, maar Russisch zo goed als niet (met een restje armzalig schaak-Russisch lees je geen literaire tekst).

Hier een stukje van Housmans grandiose ode aan het bier, die hij besluit met de overweging dat na een zatte nacht (waarin zoals wij weten veel kan gebeuren), een ontnuchterende dag volgt. Die verzen geef ik niet, daarvoor moet u een van de talloze uitgaven van A Shropshire Lad maar kopen. U zult zich dat niet beklagen.

       

       Daar in Burton aan de Trent
       staan prima brouwers op hun post.
       De Muze schenkt maar slappe kost,
       en bier rechtvaardigt Gods bestuur
       beter dan Miltons dichtersvuur.
       Je wordt toch ziek van zulk gedenk?
       Drink liever bier! Schenk in man! Schenk!
       Bekijk de wereld in je glas!
       't Zou fijn zijn als hij echt zo was.

       

       Oh many a peer of England brews
       Livelier liquor than the Muse,
       And malt does more than Milton can
       To justify God's ways to man.
       Ale, man, ale's the stuff to drink
       For fellows whom it hurts to think:
       Look into the pewter pot
       To see the world as the world's not.

Alfred Edward Housman

A Shropshire Lad, LXII

1896, Harrap London 1982

 

Die wierook laat ik me welgevallen

 

Grotere lof dan wat Philippe Clerick me hier toezwaait kun je als blogger niet krijgen ...en het maakt ook wel iets uit wié de lofzanger is. Een collega nog wel! 

Gelukkig delen ook anderen in de lof: zo noemt Philippe onder meer de mooie stukjes van Pierre Plum – met wie ik nog náchten snelschaak heb gespeeld (voor meestal bescheiden sommen gelds). Fünf-Minuten-Blitzpartien: dan heb je amper de tijd om je stukjes te verzetten, laat staan om er te schrijven. Helaas onderhoudt Plum geen blog, maar wie zijn stukjes kent weet waarover Clerick spreekt.

Nu had Philippe ongetwijfeld zuiniger kunnen zijn met zijn lof, maar ja, gevleid voel ik me wel:

‘Een blog situeert zich een beetje tussen het boek en Facebook. Het heeft een iets permanenter karakter. Lezers kunnen bepaalde zaken opzoeken en terugvinden. Alvorens er zelf een te beginnen heb ik eerst alles van Marc Vanfraechem gelezen. Ik was hem tegengekomen via Karel van het Reve omdat hij op zijn blog wel eens Karel vermeldde. Hij is – net als ik – een grote Karel van het Reve-bewonderaar. Een maand lang heb ik dagelijks stukjes van hem gelezen en na die maand dacht ik dat die formule me wel zou liggen – ook zijn lay-out heb ik grotendeels overgenomen.’

Leest heel zijn boek als een zedenpreek?

 

Ilja Leonard Pfeijffer verklaart in De Morgen: ‘Alkibiades geeft in mijn roman de volgende analyse van het politieke klimaat in Athene.’

En dan volgen tweehonderd woorden – u leest ze hier onderaan – waarin Alkibiades het opneemt tegen ...Wilders, Meloni, Dodik, Trump, Orbán, Netanyahu en consorten. Die Griek van Ilja Leonard bezit een heel moderne woordenschat, met uitdrukkingen als ‘gezonde volkswil’, ‘naadloos samenvallen’, ‘het eigen gelijk’ enzovoort – eindelijk weten we waar die negentiende-eeuwse Duitsers hun gesundes Volksempfinden vandaan hadden!

Pfeijffer zelf bekent in alle nederigheid: ‘Ik had mijn bezorgdheid over de staat van ons bestel niet beter kunnen formuleren dan hij.’ En ook onze hedendaagse journalisten zijn natuurlijk bij Alkibiades in de leer gegaan.

Nu goed, het is zoals hijzelf zegt een roman, géén geschiedenis, en van Alkibiades mogen dan helemaal geen speeches zijn overgeleverd, een romancier mag er natuurlijk altijd verzinnen.

Bij de grote graeciste Jacqueline de Romilly echter steekt Alkibiades geen speeches af. Dit is wat zij zegt in haar voorwoord bij Alcibiade, ou les dangers de l’ambition van 1995:

Vooreerst is het helemaal geen geromantiseerde biografie. Geen enkel woord wordt een personage in de mond gelegd dat niet in de teksten voorkomt. Er zijn geen dialogen, geen gereconstrueerde scènes, geen innerlijke overwegingen die iemand worden toegeschreven. Dit is een boek van een helleniste, getraind in respect voor bronnen en kritische nauwkeurigheid. [...] Daarom heb ik Ploutarchos, Thucydides en Plato vaak aan het woord gelaten. Soms kan men zich verbazen over bepaalde eigenaardigheden in hun stijl, maar deze teksten dragen het stempel van authenticiteit, en we kennen de waarheid over Alkibiades alleen daaruit.

In haar korte, wetenschappelijk verantwoorde boek zal de lezer óók parallellen met onze tijd ontdekken, al moet hij dat dan wel zelf doen: hij krijgt ze niet voorgekauwd in een predicatie die nooit één Athener heeft moeten aanhoren.

Zet u schrap lezer, want het ligt er allemaal nogal dik op, en Pfeijffer maakt van Alkibiades niet direct de meest opwindende orator:

Hoe verdeeld het volk ook is, er staan om de haverklap leiders op die de uiteenlopende vormen van onvrede mobiliseren en pretenderen dat zij namens het gehele volk spreken. Zij spiegelen het volk voor dat het een monopolie heeft op het gezonde verstand en dat het homogeen is in zoverre het wordt verraden door de politieke elite. Zij presenteren het als een vanzelfsprekendheid dat de gezonde volkswil, die door de heersende klasse wordt genegeerd, naadloos samenvalt met hun eigen standpunten en elke mening die afwijkt van die van hen, beschouwen zij als een verloochening van het soevereine volk en een verkrachting van de democratie. Zij doen een beroep op emotie en presenteren rationaliteit als een instrument van het establishment. Het volk heeft geen behoefte aan feiten of argumenten, omdat het volk donders goed weet dat argumentatie een onderdeel is van het complot om het volk te onderwerpen en dat dat de feiten zijn. Met de insinuatie dat de democratische instituties het werktuig zijn waarmee de politieke elite het volk knecht en kleineert, zetten zij het volk in naam van de democratie op tegen de democratie, die in hun visie geen democratie mag heten als zij niet neerkomt op een compromisloze alleenheerschappij van hun eigen gelijk.

Gérard Depardieu en de goede media

Om Gérard Depardieu was vóór een paar weken veel te doen. De ereburger van Estaimpuis had schandalige dingen gezegd die niet enkel dat Waalse dorp, maar heel Frankrijk dooreen hebben geschud, en vervolgens heel de wereld.

Het programma Complément d’Enquête van France Télévision had die zaak aan het licht gebracht, en zonder enige faktsjekking namen alle media, ook hier, dat voor waar aan. Het kwam tenslotte van een betrouwbare staatszender.

Niet alleen verloor Gérard daarna het ereburgerschap van Estaimpuis, maar ook dat van Québec, en wilde de Franse minister van cultuur, Rima Abdul Malak (inmiddels vervangen) hem zijn Légion d’Honneur afnemen, wat gelukkig niet binnen haar bevoegdheid viel.

Yann Moix, maker van de film met de bewuste uitspraken, zegt echter dat Complément d’Enquête bedrog heeft gepleegd, en nu moet de Franse audivisuele toezichthouder daarover oordelen. Moix gaf uitleg bij CNews: 

Pascal Praud: France2 beeft. France Télévision beeft. Yann Moix was vanmorgen bij ons. Zie maar wat hij me zei: ze hebben de montage gemanipuleerd, zowel het beeld als het geluid. Yann Moix zegt dat, waar Gérard Depardieu "madame" zei, ze het vervangen hebben door "fifille".
(panel) Kan zoiets?
Praud: Natuurlijk kan dat, in een klankmontage kun je doen wat je wilt. Neem ik u mee naar de montagekamer? Dus als dat waar is, áls het waar is, dan verdwijnt Complément d'enquête natuurlijk, én het management dat dit toedekt...
(panel) Het is meer dan ernstig.
...en duidelijk nog steeds de beelden niet wil geven, en dit dus al weken toedekt. Ik zeg erbij: dat is het standpunt van Yann Moix, hé! Luisteren we naar Yann Moix, maar als deze dingen waar zijn, dan dreigt er wat om te gaan. Yann Moix, die vanmorgen bij ons was over dit onderwerp:

Praud: Het moment van de waarheid nadert, het Laatste Oordeel wordt om zo te zeggen weldra geveld. Er komt hommeles bij France Télévision en er zullen misschien koppen rollen.
Yann Moix: Ik kan u maar één ding zeggen, en dat is dat we van Arcom verwachten dat ze teruggave van mijn film eisen, zodat we de versie in de stoeterij [plaats van opname] kunnen vergelijken met de versie die is uitgezonden in Complément d'enquête.
Praud: Want a priori, als ik uw advocaat goed heb begrepen, is er geknoeid met de montage, is er geknoeid met het geluid van de montage...
Moix : Een "madame" werd vervangen door een "fifille", en er werd ingezoomd op een kind, terwijl Gérard Depardieu – ik was op de set, het is mijn film – zei wat hij zei over een vijfendertigjarige vrouw. Ik zeg niets meer, het is misbruik van vertrouwen, het is oplichterij, het is bedriegerij. En nu zeg ik geen woord meer.

Praud: Omdat iedereen commentaar had op deze zogenaamd geseksualiseerde beelden, tot François Hollande toe, die op France Inter zijn veroordeling kwam uitspreken...
(panel) Natuurlijk.
...hij, schaamteloos en altijd klaarstaand om iedereen te veroordelen zonder de feiten af te wachten, en als dat het geval is...

 

Pascal Praud : France2 tremble. France Télévision tremble, et Yann Moix était avec nous ce matin. Vise ce qu’il dit, c’est à moi qu’il le dit. Ils ont manipulé le montage, à la fois avec l’image, mais aussi avec le son. Yann Moix dit que quand Gérard Depardieu dit «madame» ils ont remplacé le madame par «fifille».
(panel) C’est possible ça ?
Bien sûr que si, dans un montage son tu fais tout ce que tu veux. Un montage son, je vous emmène en salle de montage. Donc si c’est vrai, si c’est vrai, Complément d’enquête évidemment saute, la direction qui a couvert ça...
(panel) C’est gravissime.
...qui ne veut toujours pas donner les images manifestement, donc qui couvre ça depuis des semaines,.. je peux vous dire que c’est la position de Yann Moix hein! On va l’écouter Yann Moix, mais si telles sont les choses avérées, ça risque de bouger. Yann Moix qui était ce matin avec nous sur ce sujet.

 -----

Praud : L’heure de vérité approche, le Jugement Dernier d’une certaine manière est quasiment en place, et ça va faire du bruit à France Télévision, et des têtes vont peut-être tomber.
Yann Moix : Je peux vous dire une seule phrase, c’est que nous attendons de l’Arcom, que l’Arcom exige la restitution de mon film, pour comparer la version dans le haras avec la version qui pour l’instant a été diffusée dans Complément d’enquête.
Praud : Parce que, a priori, si j’ai bien écouté votre avocat, le montage a été bidouillé, le son du montage a été bidouillé...
Moix : Un «madame» a été remplacé par un «fifille», et ils ont zoomé sur une enfant, alors que Gérard Depardieu – j’étais sur le tournage, c’est mon film – a tenu ses propos sur une femme de trente-cinq ans. Je n’en dirai pas plus, c’est un abus de confiance, c’est une escroquerie, c’est une arnaque. Je ne dirai pas un mot de plus.

 ----- 

Praud : Parce que tout le monde a fait son commentaire sur cette séquence dite sexualisée, jusqu’à François Hollande à France Inter qui est venu condamner...
(panel) Bien sûr.
...lui, allègrement, toujours prêt à condamner les uns et les autres avant d’avoir d’autres éléments, et si tel est le cas...