Is oplichterij per se af te keuren?

 

Eerder al kwamen hier de publicist Karl Marx, de psychiater Bernard Mandeville en padre Manuel da Costa ter sprake, vanwege hun beschouwingen over diefstal en bedrog.

Ook de vroege Honoré de Balzac deed zijn duit in het zakje (1825), vaak even grappig als zijn vakbroeders. Al blijft – zoals Marx naderhand ook ruiterlijk erkende* – Mandeville wel de grondige analist, de man die glashelder bewees hoe nuttig en zelfs onmisbaar oplichters en boeven  voor de samenleving zijn.

Livre premier

Chapitre II

Titre deuxième

Escroqueries

13**

Une jolie escroquerie est celle dont fut victime l’intéressante Mlle A…, jeune artiste d’un théâtre chantant. Un matin, elle se réveillait, recevant les adieux d’un jeune écervelé, comme il y en a tant, lequel, à prix d’or, avait aidé Mlle A… à dormir. Il se lève cet enfant prodigue, et dépose sur un meuble précieux à l’amour deux billets de banque.
Il sort ; elle le regrette ; et reportant sa vue sur les billets, elle craint de l’avoir volé. Il était loin lorsqu’elle s’aperçut de l’erreur du jeune inconnu.
Il avait laissé deux billets du dentiste Désirabode.***
Ceci a sa moralité.

Een leuke oplichterij is die waarvan de interessante Mlle A..., jonge artieste van een théâtre chantant het slachtoffer werd. Op een ochtend werd ze wakker toen een lichtzinnige snaak, zoals er zoveel zijn, en die Mlle A... tegen een ongemeen hoge prijs had helpen ...inslapen, afscheid van haar nam. Hij staat op, die verloren zoon, en legt twee bankbiljetten op een voor de liefde kostbaar meubelstuk.

Hij vertrekt, zij betreurt dat, en toen ze haar blik op de bankbiljetten richtte was ze bang dat zij hem had bestolen. Hij was al een eind weg toen ze merkte dat de onbekende jongeman zich had vergist.

Hij had twee briefjes van de tandarts Désirabode achtergelaten.***
Hier zit een bepaalde moraal in.
_______
    * Nur war Mandeville natürlich unendlich kühner und ehrlicher als die philisterhaften Apologeten der bürgerlichen Gesellschaft.

  ** Balzac schreef zijn Code als een afspiegeling van de napoleontische Code Civil, vandaar die zorgvuldige indeling en de zakelijke toon.

*** Parijse tandarts die een drankje had gelanceerd, zogenaamd tegen scheurbuik.

Code des gens honnêtes, ou  

L’art de ne pas être dupe des fripons

Postface d’Anne-Marie Baron

1995 Seuil, l’école des lettres

(312 bladzijden en toch maar 9mm dik)