Emmanuel Macron en Giacomo Casanova

Bij de inhuldiging van La Cité internationale de la langue française, hield Emmanuel Macron een indrukwekkende toespraak van een uur. Het was een lofzang op de Franse taal, die de Franse natie vorm had gegeven. Het woord grandeur viel natuurlijk. Dat de taalkundige eenmaking van Frankrijk onder dwang gebeurde – Vlamingen en vele andere ‘Franse’ minderheden weten dit – liet hij niet onvermeld, wat een verdienste mag heten.

Over de normerende rol van de Académie française zei hij impliciet dat de onsterfelijken, les immortels, enige soepelheid moesten betrachten. Leenwoorden konden wel liet hij verstaan.

In niet mis te verstane bewoordingen viel hij de écriture inclusive aan, de kunsttaal en -schrijfwijze die genderdiscriminatie wil uitsluiten. Macron kreeg luid applaus nog voor hij zijn zin kon afmaken:*

Over een paar maanden, als de nieuwe editie van de Académie Française uitkomt, zal het een plechtig en belangrijk moment zijn, want het is een moment van erkenning van woorden die in onze taal aanwezig zijn, en het is de voortzetting van de kracht van onze natie. En daarom moeten we deze taal verder laten leven, inspiratie putten uit anderen, woorden stelen, ook van het andere eind van de wereld en – ik kom hier nog op terug – blijven uitvinden. Maar evenzeer moet men de fundamenten van de taal behouden, de sokkel van de grammatica, de kracht van de syntaxis, en niet toegeven aan de grillen van deze tijd. In onze taal is de mannelijke vorm tegelijk de onzijdige. Wat we middenin woorden kunnen missen, zijn puntjes, of streepjes, of nog andere zaken om dit zichtbaar te maken.

In zijn tijd wist de zelfbewuste Giacomo Casanova ook een en ander over de Académie (niet over de écriture inclusive natuurlijk). Hij beschouwde dat instituut als een rem op de taalontwikkeling, rem die het Italiaans niet kende. Misschien inspireerde Casanova wel Macrons tekstschrijver?

[...] nous traitons les matières beaucoup plus éloquemment que les Français, ayant à notre choix une quantité de synonymes; tandis que difficilement on en trouverait une douzaine dans la langue de Voltaire, qui riait de ceux entre ses compatriotes qui disaient qu'il n'était pas vrai que la langue française fût pauvre puisqu'elle avait tous les mots qui lui étaient nécessaires. Celui qui n'a que ce qui lui est nécessaire est pauvre; et l'obstination de l'Académie française à ne point vouloir adopter des mots étrangers ne démontre autre chose, sinon que l'orgueil va avec la pauvreté. Nous poursuivons à prendre des langues étrangères tous les mots qui nous plaisent; nous aimons à devenir toujours plus riches; nous trouvons même du plaisir à voler le pauvre: c'est le caractère du riche.

 [...] onze verhandelingen zijn mooier gestileerd dan die van de Fransen, omdat wij uit een groot aantal synoniemen kunnen kiezen. Het zou moeilijk zijn er een dozijn te vinden in de taal van Voltaire, die zich vrolijk maakte om diegenen onder zijn landgenoten die beweren dat het niet juist is te stellen dat de Franse taal arm is, omdat zij alle woorden bezit die zij nodig heeft. Wie alleen bezit wat hij nodig heeft, is arm, en de hardnekkigheid waarmee de Académie française weigert uitheemse woorden over te nemen toont alleen maar aan dat trots en armoede samengaan. Wij gaan ermee door uit vreemde talen alle woorden over te nemen die ons aanstaan. Wij houden ervan steeds rijker te worden en hebben er zelfs plezier in van de armen te stelen: dat is de rijken nu eenmaal eigen.

Jacques Casanova de Seingalt

Histoire de ma vie

suivie de textes inédits

Volume 11 – Chapitre VII

Édition présentée et établie par Francis Lacassin

Éditions Robert Laffont, 1993, 2002, pp. 763-4

vertaling van Theo Kars

Het verhaal van mijn leven

Amsterdam, 1991, 2017, Uitgeverij Van Oorschot

_____________

* De Groene Sandrine Rousseau reageerde vanzelfsprekend onmiddellijk: 'Le masculin n'a rien de neutre', er is niets neutraals aan de mannelijke vorm.