Een ernstig woord van een Turkse auteur, gericht aan pakweg De Gucht die "enkel vooruit wenst te kijken".

19 februari

[waarom ik De Gucht hier aanspreek kunt u nalezen op deze blog (10 en 20 december). Deze buitenlandminister geeft de indruk dat hij het noviciaat in zijn ambt maar moeilijk ontgroeit ...en de tijd dringt.]

Turkse Paranoia
Zafer Senocak

Hoe dichter het land bij Europa komt, des te sterker wordt zijn nationalisme.
De laatste jaren heeft Turkije intense inspanningen gedaan voor een toetreding tot de Europese Unie, en uiteindelijk ook een termijn bekomen voor het begin van toetredingsonderhandelingen. Maar die afspraak van Europa met Turkije wordt vandaag ernstig bedreigd. Immers in Turkije is er met dat concreter wordend Europese perspectief niet de verwachte en door vele mensen ook verhoopte lente van democratie en vrijheid ingetreden, maar een opnieuw aan krachten winnend nationalisme.

Het spook van de onderdrukking der meningsvrijheid, de wezenstrekken van een totalitaire staat waarvan de organen met een demagogische finesse de angst bij de bevolking aanwakkeren en verzuchtingen manipuleren, waarbij zij voor een gevaarlijke en explosieve stemming zorgen, dat alles geeft het beeld van een in hoge mate gedestabiliseerde samenleving. Wie vandaag van buitenaf naar Turkije kijkt, die kan zondermeer de indruk krijgen dat dat land integratie met China nastreeft in plaats van met Europa.
Het lijkt wel of de krachten die vrezen voor verlies van hun machtpositie door paniek zijn bevangen, in de eerste plaats moeten worden genoemd de militairen en het nationalistisch gezinde bureaucratische apparaat.

Het zijn net deze krachten die door hun halsstarrige houding, in vraagstukken rond democratisering en liberalisering van het land, de ontwikkeling van Turkije in de negentiger jaren hebben gehinderd en het land in een diepe economische en sociale crisis hebben gestort. Hun credo is dat lidmaatschap van de EU niet in overeenstemming is met nationale belangen van Turkije. Eerder lijkt de EU een geheim plan na te streven om Turkije te verdelen en te verzwakken. Samenzweringstheorieën maken opgeld.

Totalitaire systemen hebben altijd behoefte aan samenzweringstheorieën. Dat is niets nieuws. De Turkse variant echter is niets anders dan de voortzetting van een trauma uit de laatste dagen van het Osmaanse Rijk. Toen ging het inderdaad om de verdeling van de Osmaanse erfenis onder de koloniale machten. Vandaag echter gaat het om niets anders dan om de opheffing van de klassieke nationale staat. Door lidmaatschap van de EU wordt Turkije, zoals elk ander medelid, onderdeel van een bovenbouw – een nachtmerrie voor ware nationalisten, voor de aanhangers van het neutralisme, de resterende schaar van linkse ideologen. Die vinden elkaar nu in een laatste gevecht dat de toekomst van Turkije nog zeer kan vertroebelen in dit tijdperk van globalisering.

Maar ook voor Europa belooft deze ontwikkeling niets goeds. Voor de tegenstanders van een Turkse toetreding tot de EU is er geen reden tot leedvermaak. Want wat daaruit zal voortkomen is niet een strategische of zelfs geprivilegieerde partner van Europa, maar van in het gunstigste geval Rusland, en in een wat langer tijdsbestek veeleer een gezel van China. De nationalisten in Turkije trachten vandaag de bakens voor morgen te plaatsen. Ze wakkeren niet enkel een anti-Europese stemming aan, maar ook het anti-Amerikanisme en het antisemitisme, en ze kennen daar enig succes bij.

Volgens enquêtes gelooft een overweldigende meerderheid van de Turken vandaag dat de VS een bedreiging vormen voor Turkije. De oorlog in Irak wordt ondubbelzinnig negatief beoordeeld. Intussen is Hitlers „Mein Kampf“ een bestseller. Tot de meestgelezen werken behoort vandaag ook een roman met als thema een toekomstige oorlog tussen de VS en Turkije. De stemming is anti-Westers zonder meer, ongedifferentieerd, bijeengehouden door een ideologie van haat, door historisch diepzittende angsten, die al geruime tijd paranoïde trekken hebben aangenomen.

De Turkse paranoia heeft een lange traditie. Het is het gevolg van een laattijdig nationalisme dat enkel in een strijd op leven en dood stand heeft weten te houden. Slachtoffers van deze tragische en van bloed doordrenkte geschiedenis waren, eind XIXde en begin XXste E., de niet-Turkse minderheden van Anatolië en de moslimbevolking van de Balkan. In dit donkere hoofdstuk gaat ook de door Turken op de Armeniërs voltrokken volkerenmoord al negentig jaar schuil.

De auteur Orhan Pamuk heeft de volkenmoord op de Armeniërs "volkenmoord" genoemd, en dat levert hem nu vijandschap op. Wordt datgene wat is geschied, namelijk de bijna complete vernietiging van het Armeense volk op Anatolisch grondgebied, onschuldiger als men het een slachtpartij noemt in plaats van een volkenmoord? Het grootste deel van de Turkse pers voert tegenwoordig een infame campagne tegen deze auteur, en vanuit de demagogisch en propagandistisch opgejutte bevolking komen er moordbedreigingen.

Zeker, er zijn ook kritische stemmen tegen dit soort van perfide behandeling van de internationaal gerenommeerde schrijver. Maar wat aan Turkije ontbreekt is een intellectuele elite, die een tegengewicht zou kunnen vormen tegen deze demagogische opruiing van de massa’s. Er is niets dat men zou kunnen vergelijken met de weerstand van de intellectuelen in Oost-Europa, die toentertijd onder het communistisch bewind vorm had aangenomen. Stemmen van enkelingen zijn het vooral die kritiek laten horen, ongebundeld en bijgevolg ook zonder merkbare invloed. Als Turkije echter waarlijk Europees wil worden, dan zou een dergelijke geestelijke elite tot stand moeten komen, die zich gehoor weet te verschaffen. Maar niet weinige auteurs lijken zelf door de bacil van het nationalisme besmet.

Niet weinigen beschouwen de uitlatingen van Orhan Pamuk als goedkope mediastrategie, als de poging van een schrijver om zich in het Westen geliefd te maken. Anderen zien de exemplarische draagwijdte van een debat rond de volkenmoord niet in. Want wie de geschiedenis van een volk enkel leest als een heldengeschiedenis op hagelwit papier, en de bloedvlekken die zich daarop bevinden met opzet overziet, die heeft geen kans om een zelfkritische maatschappij op te bouwen, immuun tegen de verlokkingen van het nationalisme.

Maar hoe zouden vrijheid van mening en onderwijs aan openbare scholen en universiteiten tot ontplooiing kunnen komen, als de Staat zelf een bepaalde ideologie propageert? Een nationale staat die zich ideologisch heeft gefixeerd, is bijna immer geneigd om een totalitair systeem uit te bouwen. Het is een vijand van de Open Society, van het kritische discours. Een Europees Turkije heeft echter een staats- en maatschappijmodel nodig dat juist ook over gevoelige en omstreden thema’s open en vrij debatteert. Een Turkije dat bevlagd is met de maan-en-sterrenbanier, waar in de straten een lynchstemming tegen andersdenkenden en minderheden opgang maakt, waar de politie op weerloze demonstrerende vrouwen knuppelt, is daar ongeveer het tegendeel van.

Nee, zoals Turkije zich nu voordoet, is het geen land op weg naar Europa. Dat de toestand escaleert is in niet geringe mate de schuld van de regering. Al bezit zij een bijna tweederde meerderheid in het parlement, en heeft zij een duidelijk mandaat gekregen om het land te hervormen, toch heeft zij toch nu toe verzuimd om de op papier staande hervormingen metterdaad tot toepassing te brengen. In de plaats daarvan stelt zij zich, om tactische electorale redenen, aarzelend op tegen de schrille nationalistische kreten, en stapt zijzelf van tijd tot tijd daarin mee.

Zo vervolgt bij het Koerdische vraagstuk Turkije als van her een politiek van de ijzeren vuist. Evengoed blijft een kritische herziening van de eigen geschiedenis volkomen braakliggend terrein. Taboethema’s zoals de volkenmoord op de Armeniërs of de donkere bladzijden van het kemalisme blijven als voorheen onaangeroerd. De nationalistisch-conservatieve moslimachtergrond van de regeringspartij werkt hier als remblok blijkbaar. De meestal nationaal georiënteerde seculiere krachten waren de moslimpolitici steeds een doorn in het oog. Maar wie is meester van de “gezonde” publieke opinie? van de nationale trots van de burger, de kwetsbaarheden van de Turkse ziel?

De reformatoren van Turkije komen eenvoudigweg niet uit het liberale kamp. Kritisch en streng in de gaten gehouden door leger en bureaucratie, kunnen zij zich niet al te veel zijsprongen permitteren. Maar hun democratisch begrip staat op de proefbank vandaag. Minister-president Erdoðan zal vroeg of laat kleur moeten bekennen, als hij op de weg naar Europa voortgang wil maken. Mogelijk is de laatste trein dan al vertrokken.

De publicist Zafer Senocak, geboren in 1961 in Ankara, woont in Berlijn.

[en ook de Tages-Anzeiger had een artikel]

Benedictus de XVIde aan het woord

Le Figaro, 13 augustus 2004

Kardinaal Ratzinger

Turkije met Europa gelijkstellen zou een misvatting zijn
In dit exclusieve onderhoud stelt de rechterarm van de paus zich vragen bij het afvoeren van het geloof naar de loutere privé-sfeer en roept hij het Oude Continent op tot fierheid over zijn christelijk erfdeel

Woorden opgetekend door Sophie de Ravinel

[…]

AL IS DE HEILIGE STOEL TUSSENGEKOMEN, HIJ IS ER NIET IN GESLAAGD OM IN DE PREAMBULE VAN DE EUROPESE GRONDWET EEN BEPALING TE LATEN OPNEMEN DIE GEWAG MAAKT VAN DE CHRISTELIJKE WORTELS VAN EUROPA. HOE DENKT U DAAROVER?
Naar mijn overtuiging is dat een misrekening. Wat cultuur betreft is Europa een continent, geografisch niet. Het is de cultuur die zorgt voor zijn gemeenschappelijke identiteit. De wortels die het hebben gevormd, en die deze vorming hebben mogelijk gemaakt, zijn die van het christendom. Historisch is dat gewoon een feit. De uitgesproken weerstanden om zo’n onweerlegbaar historisch feit te erkennen, vind ik dus moeilijk te begrijpen. Mocht iemand willen volhouden dat het hier een ver verleden betreft, dan antwoord ik dat de hergeboorte van Europa na de Tweede Wereldoorlog mogelijk werd gemaakt door politici met sterk christelijke wortels, denken we aan Schuman, Adenauer, de Gaulle, De Gasperi of anderen. Zij zijn het die de confrontatie zijn aangegaan met de vernielingen aangericht door atheïstische en antichristelijke totalitarismen. Over deze werkelijkheid zwijgen is bijzonder vreemd, en gevaarlijk. Het debat over deze vraag moet voortgang vinden, want mijn vrees is dat achter deze weerstand zich een haat schuilhoudt die Europa tegen zichzelf koestert, en tegen zijn grote geschiedenis.

DE VOORBEREIDSELEN VOOR DE KANDIDATUUR VAN TURKIJE WORDEN ALMAAR CONCRETER. ZOU HUN TOETREDING TOT DE UNIE VOOR U EEN SCHOK BETEKENEN OF EEN VERRIJKING DER CULTUREN?

We spraken net over Europa als een cultureel continent, niet een geografisch. In die zin is Turkije de geschiedenis door altijd een ander continent geweest, permanent in contrast met Europa. Er waren de oorlogen met het Byzantijns imperium, denkt u ook aan de val van Constantinopel, aan de Balkanoorlogen en aan de bedreiging van Wenen en Oostenrijk… Wat ik bijgevolg denk is het volgende: de twee continenten met elkaar vereenzelvigen zou een abuis zijn. Het zou een verlies aan rijkdom zijn, het verdwijnen van de culturele sfeer ten voordele van de economie. Turkije, dat zichzelf als een lekenstaat ziet, maar dan op basis van de islam, kan misschien pogen om met Arabische buurlanden een cultureel continent te vormen, en zo de protagonist te worden van een cultuur die haar eigen identiteit bezit, zich echter tegelijk één voelend met de grote humanistische waarden die wij allen verondersteld zijn te erkennen.[*] Die gedachte is niet in tegenspraak met vormen van associatie, of nauwe samenwerking in vriendschap met Europa, en zou de mogelijkheid scheppen voor het ontstaan van een eensgezinde macht die zich tegen elke vorm van fundamentalisme zou verzetten.

WAT HET RELIGIEUZE FUNDAMENTALISME BETREFT, IS NIET HET STERK OPKOMENDE LAÏCISME IN FRANKRIJK EEN BESCHERMINGSREACTIE TEGEN DIT FENOMEEN?
Als u het mij vraagt dan is de opkomst van het fundamentalisme tenminste gedeeltelijk zelf uitgelokt door een verbeten laïcisme.[**] Het is de verwerping van een wereld die God en het respect voor sacraliteit afwijst; die zich volkomen autonoom voelt, die geen wetten kent aangeboren aan de menselijke persoon, en die de mens opnieuw ontwerpt volgens zijn eigen denkschema’s. Dat verlies van de zin voor sacraliteit en van respect voor de andere lokt in de Arabische en muzelmaanse wereld een zelfverdedigingsreactie uit. Een diep misprijzen komt er tot uitdrukking bij het zien van de teloorgang van de zin voor het bovennatuurlijke, en dat wordt als een decadentie van de mens beschouwd. Absoluut laïcisme is dus niet het antwoord op de vreselijke dreiging van het fundamentalisme. Enkel een doordacht religieus gevoel, diep verbonden met de rede,[***] kan zulke radicalismen matigen en de mogelijkheid scheppen tot het vinden van een evenwicht in de dialoog tussen de culturen.

Cardinal Ratzinger

Identifier la Turquie à l'Europe serait une erreur
Dans cet entretien exclusif, le bras droit du pape s'interroge sur
l'évacuation de la foi dans la seule sphère privée
et appelle le Vieux Continent à être fier de son héritage chrétien.

Propos recueillis par Sophie de Ravinel

[…]

Malgré ses interventions, le Saint-Siège n'a pas pu faire en sorte que le préambule de la Constitution européenne mentionne les racines chrétiennes de l'Europe. Qu'en pensez-vous ?
Je suis convaincu qu'il s'agit d'une erreur. L'Europe est un continent culturel et non pas géographique. C'est sa culture qui lui donne une identité commune. Les racines qui ont formé et permis la formation de ce continent sont celles du christianisme. Il s'agit d'un simple fait de l'histoire. J'ai donc des difficultés à comprendre les résistances exprimées contre la reconnaissance d'un tel fait incontestable. Si vous m'affirmez qu'il s'agit d'un temps lointain, je vous réponds que la renaissance de l'Europe après la Seconde Guerre mondiale a été rendue possible grâce à des hommes politiques qui avaient de fortes racines chrétiennes, qu'il s'agisse de personnes comme Schuman, Adenauer, de Gaulle, De Gasperi ou d'autres. Ce sont eux qui se sont confrontés aux destructions provoquées par des totalitarismes athées et antichrétiens. Se taire sur cette réalité est une chose très étrange et aussi dangereuse. Il faudrait continuer le débat sur cette question, car je crains que derrière cette opposition se cache une haine de l'Europe contre elle-même et contre sa grande histoire.

L'étude de la candidature de la Turquie devient plus précise. Son entrée dans l'Union signifierait-elle pour vous un choc ou un enrichissement des cultures?
Nous avons parlé de l'Europe comme d'un continent culturel et non géographique. Dans ce sens, la Turquie a toujours représenté un autre continent au cours de l'histoire, en contraste permanent avec l'Europe. Il y a eu les guerres avec l'Empire byzantin, pensez aussi à la chute de Constantinople, aux guerres balkaniques et à la menace pour Vienne et l'Autriche... Je pense donc ceci : identifier les deux continents serait une erreur. Il s'agirait d'une perte de richesse, de la disparition du culturel au profit de l'économie. La Turquie, qui se considère comme un Etat laïc, mais sur le fondement de l'islam, pourrait tenter de mettre en place un continent culturel avec des pays arabes voisins et devenir ainsi le protagoniste d'une culture possédant sa propre identité, mais en communion avec les grandes valeurs humanistes que nous tous devrions reconnaître.[*] Cette idée ne s'oppose pas à des formes d'associations et de collaboration étroite et amicale avec l'Europe et permettrait l'émergence d'une force unie s'opposant à toute forme de fondamentalisme.

Concernant le fondamentalisme religieux, la montée en puissance du laïcisme en France n'est-elle pas une réaction de protection face à ce phénomène ?
Selon moi, pour une part au moins, la montée du fondamentalisme est elle-même provoquée par un laïcisme acharné.[**] Il s'agit d'un rejet de ce monde qui refuse Dieu et le respect du sacré ; qui se sent totalement autonome, qui ne connaît pas de lois innées à la personne humaine et qui reconstruit l'homme selon ses propres schémas de pensée. Cette perte du sens du sacré et du respect de l'autre provoque une réaction d'autodéfense au sein du monde arabe et islamique. Un mépris profond s'y exprime face à la perte du sens du surnaturel qui est perçue comme une décadence de l'homme. Le laïcisme absolutisé n'est donc pas la réponse au défi terrible du fondamentalisme. Seul un sens religieux raisonné, en union profonde avec la raison,[***] peut modérer ces radicalismes et permettre de trouver un équilibre dans le dialogue des cultures.
_______________________
[*] “valeurs humanistes” zegt hij ...hij zal wel die van Erasmus bedoelen, niet van Voltaire?
[**] Op die manier zijn wij het weer geweest! De islam had onze uitlokking niet nodig: als je twee willekeurige pagina's in de koran leest besef je dat al.
[***] Alsof zulke unie mogelijk zou zijn… Ratzinger toch: met dat eeuwige Thomisme! en dat voor een man die afkomstig is uit het land van de filosofie. Bij de jezuïeten leerde ik bijna een halve eeuw geleden al dat elk geloof noodzakelijkerwijs een “onredelijke” stap inhoudt. “Er is maar een kleine stap nodig,”, zeiden de paters, “en daarna begint de redelijkheid direct opnieuw!”. Maar ik begreep het verschil niet tussen een kleine stap en een grote: er is altijd discontinuïteit.

De "Europese Grondwet" volgens Mia Doornaert

14 april.

Mia Doornaert ziet de toekomstige, ja nu al onafwendbare Europese “grondwet” wel zitten. Ook lijkt zij te beseffen dat er voor die tekst geen democratische legitimatie kan gevonden worden, noch via referenda, noch via verkiezingen, niet in Frankrijk, niet in vele andere landen.
De zaak zal echter onverstoord doorgaan, en dus reduceert haar probleem zich tot de vraag: hoe moet hierbij de democratische schijn worden opgehouden? Gelukkig voor Doornaert is dat laatste geen nieuwe vraag, en is ze bijgevolg niet genoodzaakt om een vers antwoord te verzinnen.
De kwestie is niet goed uitgelegd aan de bevolking lijkt haar een gerede verklaring voor de onwil van de Europese burger. Maar ze heeft nog andere pijlen. Als kritische journaliste kiest ze enkele argumenten uit die door Franse politici werden ingebracht ten gunste van die “grondwet”. Die argumenten deugden niet volgens het scherpe oordeel van Doornaert. Ze bouwt zo een schijn van objectiviteit op, en straks zal ze met des te meer kracht een straf argument op tafel kunnen gooien. Dat argument is er!
Ik citeer haar: “De minister van Buitenlandse Zaken, Michel Barnier, gewezen Europees commissaris, gebruikte dinsdagavond in een tv-debat wel al een doorslaand argument. De Fransen lijden aan vreselijke zelfoverschatting, zei hij, als ze denken dat na een Frans 'neen' de 24 partners braafjes over een nieuwe grondwet zullen gaan onderhandelen. Of als ze denken dat Frankrijk invloedrijker wordt als het zich buiten in plaats van in het hart van Europa plaatst.”
Andere argumenten zijn nu voor Doornaert overbodig, haar schaal slaat hier al door. Helaas kun je zoiets niet ernstig nemen, want wat zij daar van Barnier heeft gehoord is geeneens een argument. Het is zelfs niet terzake.
Barnier spreekt niet over principes of grondbeginselen, maar geeft een puur politicienne beschouwing die voorbijgaat aan de inhoud van de wet (maar die Blijde Boodschap is ook aan Barnier niet goed uitgelegd, zal mevrouw hier wellicht aanvoeren). De man predikt inhoudloos pragmatisme, zegt nog iets over le cœur de l’Europe ...en Mia Doornaert is al voldaan! (aangezien het Engels toch voertaal wordt in de EU, en zijzelf een trouwe Atlantiste is, kun je haar naam voortaan beter uitspreken als My Doormat). Wat er in die "grondwet" staat is onbelangrijk, als we maar een Grondwet hebben.
Vele journalisten spelen graag voor Realpolitiker en vroeg of laat worden ze dan met een of ander beloond, bijvoorbeeld met een slaapmutske gemaakt van zijden lintjes, of met een ancien régime-titeltje gemaakt van lucht. Geen volwassen mens laat zich immers helemaal voor niets inbedden!

_______________
P.S. Politici zijn wat betreft de toekomstige "grondwet" niet ernstiger dan deze journaliste: “Joa, in die Prejambul stoat er iets van diejen Tukkediedes” zei in De Laatste Show ooit Dehaene, toch een der “auteurs” van de Grondwet. Dan weet een democraat wel hoe laat het is.

P.P.S. To be fair: Bernard Bulcke schreef vandaag zaterdag in dezelfde krant een realistischer commentaar dan de barones Doornaert. Het enige en belangrijkste argument dat Jacques Chirac op de duur nog restte om voor de goedkeuring van de nieuwe Europese tekst te pleiten was zijn eigen positie. "Frankrijk zal het zwarte schaap zijn", zei hij. "Als Frankrijk het grondwettelijke verdrag niet goedkeurt, dan zal het politiek niet meer meetellen in de EU."
Hier kan ik enkel aan toevoegen, behalve mijn felicitaties voor de journalist, dat "het enige argument" nooit tegelijk het "belangrijkste" kan zijn... al begrijp ik Bulcke wel, en zal hij zijn redenen hebben om de pil wat te vergulden: elk toegevoegd adjectief om zo te zeggen, maakt de treurige boodschap minder schrijnend ...en op een redactie beter verkoopbaar.

[Zie hier voor Dehaene, en hier voor de "grondwet" ]

Bij de beesten af

.

Erdoğan meent het!
Boris Kalnoky

Wie grappen maakt over de Turkse premier wordt aan de kassa ontboden.
Meestal heeft iemand die geen gevoel voor humor bezit daar zelf ook weinig plezier aan. Niet zo de Turkse eerste minister Tayyip Erdoğan: hij zet zijn allergie voor grappen om in geld, en kan daar best om lachen.
Het laatste slachtoffer van de gezagsdrager is de journalist Fikret Otyam, die veroordeeld werd om aan Erdoğan 5000 Lire (2840 Euro) smartengeld te betalen. In de herfst was Otyam te velde getrokken tegen Erdoğans escapade die echtbreuk strafbaar poogde te stellen. Erdoğan mislukte bij deze poging om islamitische waarden in een wettelijke vorm te gieten, want vanuit Brussel kwamen er kritische geluiden. Erdoğan nu klaagde de criticus Otyam aan voor 10000 Lira smartengeld [onvertaalbaar: Sch(m)erzensgeld; "pijnscheut-schimpscheut"?], omdat deze had geschreven dat Erdoğan het ideaal van het EU-lidmaatschap had neergehaald naar het niveau van de lenden van mannen en vrouwen.
Turkse pennen zijn vaker spits, en Erdoğans geldbuidel staat almaar strakker. Ook de karikaturist Musa Kart mocht 5000 Lira dokken. Hij had een karikatuur getekend van weer een andere husarenrit van Erdoğan, zijn poging namelijk om het verbod op hoofddoeken in Turkse hogescholen op te heffen. Hij had Erdoğan getekend als een kat die in een hoofddoek verstrikt zat.
Met welke argumentatie kun je beweren dat zulke tekening de waardigheid van een politicus aantast? Heel eenvoudig: hem als een dier afbeelden was, meende Erdoğan, …bij de beesten af. [onvertaalbaar: de auteur schrijft “unter aller …Kanone”, d.i. “onder elke canon”, "en dessous de tout" – beschaafder dan de oudere en meer populaire uitdrukking “unter aller Sau”: dat komt onder de zeug vandaan.]
Bij het satirische magazine “Penguen” vonden ze nu dat de persvrijheid verdedigd moest worden en ze toonden meteen zeven ondersoorten van de “species Tayyip”: giraf, aap, olifant, kameel, kikker, slang, koe en eend.[*]
Op het titelblad. Het was duidelijk dat zoiets een aardige cent zou kosten. 40000 Lira (22730 Euro) wil Erdoğan deze keer zien. De zaak loopt nog. “Penguen” zal vermoedelijk bankroet gaan, want na het zoölogische overzicht in Nr. 127 kwam er de reactie op de dagvaarding in Nr. 133. Op de titelpagina is Erdoğan deze keer als mens te zien. In het spreekballonnetje: “Gefeliciteerd, jullie kunnen mij blijkbaar ook als man tekenen”. Alleen komt er achter uit zijn kleren een kattenstaart tevoorschijn.
Nog begin 2004 had Erdoğan de krant “Evrensel” wegens een karikatuur aangeklaagd voor 10000 Lira. Ondertussen vordert Erdoğan van “Evrensel” 15000 Lira, omdat het blad beledigende slogans van demonstrerende arbeiders had afgedrukt.
“Journalisten zonder Grenzen” vraagt nu dat Erdoğan iets verder zou kijken dan zijn neus lang is, en tot bezinning zou komen. Tenslotte zat hijzelf een keer vier maanden in de gevangenis omdat hij een (islamitisch) gedicht had opgezegd. À propos: ooit verbood sultan Abdülhamid aan de pers om het woord “neus” nog te gebruiken. De zijne was zeer groot.
Erdoğan mag zich nog zo democratisch voordoen, hij blijft een Turkse sultan.[**]

[*] Tel ik geen acht beesten ?
[**] In Europa zijn we dat al een tijd anders gewoon. Zo bezat de Franse koning Louis-Philippe (1773-1850) een hoofd dat menigeen aan een peer deed denken. Al maakten tekenaars zich daardoor niet geliefd bij de koning, en al werd de eerste van hen, Charles Philipon veroordeeld: toch voelden talloze artiesten zich daarna vrij om dat ooft in hun karikaturen op te voeren.

Charles Philipon
La Métamorphose du roi Louis-Philippe en poire

Abdülhamid II (1842–1918), sultan van 1876 tot 1909, was een bijzonder wreedaardig man en had in Europa de bijnamen het Rode Beest, het Monster van Ildiz en andere. Hij organiseerde en leidde persoonlijk de slachting van augustus 1896, waarbij tienduizenden Armeniërs aan stukken werden gesneden in de straten van Constantinopel. Hij werd door de "Jonge Turken" afgezet, maar dezen vergaten niet het essentiële van zijn werk voort te zetten.
[noten m.v.]
[zie ook: http://www.imprescriptible.fr/documents/larousse/larousse.htm]

Abdülhamid II

_____________________________
© WELT.de, maandag 11 april 2005.
Duitse tekst

Dit is de tekening in "Evrensel" waar Tayyip aanstoot aan nam en waarvoor hij straffen eiste; daaronder de steuntekeningen uit "Penguen"

Geen spanningen creëren asjeblief!

Als onze staatsmannen, genre Verhofstadt, De Gucht, Schröder, Verheugen, Balkenende nog eens de hand drukken van deze Tayyip, dan behoren journalisten die zichzelf en hun vakbroeders respecteren hieraan te herinneren. Elke keer!

P.S. KurdishMedia, in de editie van 3 mei, geeft als vertaling voor het onderschrift "De Dierentuin van Tayyip", en verder schrijven zij:

Despite Erdogan’s firm insistence that freedom of speech is ensured, there exists a long list of people imprisoned for “crimes of thought” during last 28 months of his government. Among them are: Editor-in-Chief of “Uzun Yürüyüş” (Long March) magazine Mehmet Ali Varış, the Editor-in-Chief of monthly “Özgür Kadının Sesi” (Voice of the Free Woman) Kadriye Kanat, the former Editor-in-Chief of “Alınterimiz” (Our Toil) newspaper Yaşar Çamyar, a former columnist of “Milli Gazete” (National Newspaper) Hakan Albayrak, a reporter of Dicle Haber Ajansı (DİHA - Dicle News Agency) Vedat Kurşun, columnists and board members of Yeni Asya (New Asia) newspaper Sami Cebeci and Cevher İlhan were imprisoned.

The Austrian journalist Sandra Bakutz remained in prison for one year. A reporter for Austrian radio station Orange 94.0 and the German weekly "Junge Welt", Bakutz was arrested on her arrival at Istanbul’s Atatürk airport on 10 February, with charges of “being a member of an illegal organization”.

In addition, the Editor-in-Chief of “Peasant-Worker” Newspaper Memik Horuz is still imprisoned awaiting his release.

.

Rik Van Cauwelaert en Guido Gezelle

.
“Logebroeder” is een woord waar vele Vlamingen een diepe veneratie voor hebben. Het woord is geen kerklatijn maar het staat op dezelfde hoogte.
Ik las nu in het blad “Knack” –die Engelse titel wordt meestal halfbegrepen, ook op de redactie denk ik, maar dat is een historie waar ik u verder niet mee wil vervelen: in de tijd dat dat blad werd gesticht gingen nog de liedjes van de Beatles voor kosmische openbaringen door, en het was dus maar normaal dat Halbwüchsigen voor een Engels-klinkende titel kozen– in dat blad Knack dus las ik een artikeltje, vijfhonderd woorden of zo, van de hand van Rik Van Cauwelaert, hoofdredacteur. (6 april, p.38)
Behalve het genoemde woord “logebroeder” staat er nog, in volgorde: “vrijmetselaarsloges”, “georganiseerde vrijzinnigheid”, “achtbare meesters”, “loge”, “medebroeders”, “ateliers”, “loge-instanties”, “broeders”, en als afsluitend rijm nogmaals “logebroeder”. Ruw geschat is dat 2 procent van het artikel.
Dit is misschien een gelegenheid om het psychiatrische woord "fixatie" te gebruiken. Het kan zelfs meer dan 2 procent zijn, want zelf ben ik geen ingewijde noch geïnteresseerde, en dus sla ik wellicht bepaalde termen over.
Guido Gezelle in zijn tijd vertoonde soms ook die fixatie, maar dat was toen nog beter te verklaren, en bovenal, Gezelle was dan grappig, alleen in zijn omschrijvingen al : framasons, matsenaars, metsenaarsdiendere, vryheidhaters, liberaters, averechtsen, koolbranders, progressisten, herbakkers, jakebyns, solidairen, schoeljedairen, den grooten oosten, de gedoken klomp, ’t gedoken gewichte dat alles doet scheef gaan. Én in zijn analyses: [...] dat er in ons land alreeds vier duizend vrymetselaarslogiën bestaan. Er zyn maar 86 steden [...] Te Brussel alleen tellen ze tien duist framassons en honderd duist heel ’t land door [...] de francmaçonnerie werkt met handen en voeten om al wat goed en waar is te vernielen [...] het onderaardsch en donker gespuis, dat de wereldhorloge altyd tracht te doen scheef gaan [...] In Vlaanderen wilt men vlaamsch, en te Moorseele Moorseelsch, maar geen vreemd gespuis dat alles naar de bakkerye zou slepen om het te herbakken. Iedereen kent uwen stryd tegen den godsdienst en uwen haat op de priesters. [...] Waar zy hunne jaarlykse (donker) messen en andere diensten doen verrichten en wete ik niet juist: ’t is ievers in den oosten, zegt men, dat de bazen wonen: de dienders zouden moeten in den westen convoelje houden [= sluikvergadering van slecht volk — Frank Baur]. Gezelle zat inderdaad soms op een weer, maar hij kon schrijven en bleef onder de 2%-norm!

Deze Rik Van Cauwelaert kent u wellicht beter als de ernstige man die op KanaalZ wekelijks te zien is in ernstige gesprekken met Vlaamse "topmanagers". U kent het soort wel: Real Software, Lernout&Hauspie, Picanol, j’en passe. Rik kent ze allemaal, en hij voert zijn gesprekken op een voet van gelijkheid. He is in the know, zoals ze bij Knack zeggen. Die KanaalZ-kwestie is voor hun hoofdredacteur hoogstens een Schnabbel, en niemand weet of hij daarvoor wordt vergoed.
Nu meen ik dat Van Cauwelaert in zijn artikeltje een sterker argument had gehad, als hij niet op die weer van de Loge was blijven steken. Dat was namelijk helemaal niet zijn onderwerp. Rik wilde het feit aanvallen dat een VRTjournalist een debat had geleid of gemodereerd tussen twee politici, en dat dat debat was ingericht door een veroordeelde partij. (In tweede orde stoorde het hem dat die journalist daar een betaling voor zou hebben ontvangen.)
Hij schrijft: "En die partij werd – voor wie het vergeten mocht zijn – vorig jaar in Gent veroordeeld wegens racisme". En iets verderop herhaalt hij (bis repetita placent is zijn devies) : "... de wegens racisme veroordeelde partij...".
Wat Van Cauwelaert al direct vergeet is dat niet die partij is veroordeeld, maar enkele vzw's. Een spijtige slordigheid voor een beroepsman, op de rand van het journalistieke fatsoen. Het spreekt vanzelf dat Van Cauwelaert het arrest goedkeurt, en dat hij zich niets gelegen laat liggen aan de negatieve commentaren die erbij verschenen, ook van ongebonden juristen. Verder zou ik hem eens willen horen vertellen of een dergelijk vonnis, en de wet waarop het steunt, ook in de ons omringende landen mogelijk zou zijn. En of hij zulke wetgeving in het algemeen gesproken een gunstige zaak vindt voor de burgerlijke samenleving. [*]
Ook zit er een kleine inconsequentie in zijn vaststelling dat Dedecker dat debat met Dewinter "met een straatlengte" heeft gewonnen. Daar moeten met andere woorden vrije meningen verkondigd zijn? Was het debat dan toch niet zo verwerpelijk?
Maar kom, Rik spreekt liever over die geheimzinnige loge. Hier kan Gezelle hem echter geruststellen: Zyt maar gerust, Deze van hier boven gebiedt en bestiert alles; het kwaad zwemt wel nu en dan ne keer boven, ja’t, maar ’t is om het ongeloof en de ondeugd ne keer loon naar werken te geven; onthoudt het vriendjes: God slaat om te genezen, en steken de framaçons en de revolutiemakers voor eenigen tyd den kop boven, ’t en zal voor niet lange zyn, ze zullen al gauw gedaan hebben met zaaijen, want roert Garibaldi, Mazzini etc., aan onzen Heiligen vader Pius IX, Dezen van hier boven zal al gauw hunne schelmeryen verpletteren, en hun achteruit doen trekken.

Guido Gezelle
Proza uit ‘T JAER 30
in: Proza en Varia
dundrukuitgave van 1951, NV De Standaardboekhandel
tekstbezorging: Prof.Dr.Frank Baur

[*] On peut avoir des lois mauvaises; il ne suffit pas de dire qu'une loi est une loi, pour dire qu'elle est bonne; voilà une des fautes des économistes. Ils établissent le despotisme légal. Dieu nous en préserve, si les lois sont mauvaises, et souvent elles le sont.
(Ferdinando Galiani, 1771)

Wacht De Standaard op een Autodafé?

.
Merkwaardig dat De Standaard alweer een “cultureel” berichtje heeft (op p.17 deze keer, eerder gaven ze al eens iets op p. 15...) betreffende de Turkse auteur Orhan Pamuk, die met censuur te maken heeft in zijn land.
Het is blijkbaar geen politiek nieuws als een toekomstig "Europees land" via zijn officiële instanties boeken uit de rekken laat halen. De gouverneur van Isparta vergeeft aan Pamuk zijn uitspraken over de Armeense genocide niet. Hij deed die uitspraken in de Zwitserse Tagesanzeiger.
Nu had de gouverneur zich deze moeite kunnen besparen voegt onze krant er aan toe, want in die rekken liggen toch al geen boeken van Pamuk! Laten we ons niet druk maken. Tot een autodafé moet het dus niet komen in Turkije, en anders lezen we dat wel op de culturele pagina’s. In Turkije liggen wel andere boeken in de rekken, en die worden door de officiële instanties niet weggehaald. Vrije meningsuiting wél voor Mein Kampf – principieel terecht overigens – maar niet voor Pamuk.
Vervelend blijft dat De Standaard in dat minuscule artikeltje net doet alsof ze een zin van Pamuk uit het beruchte interview letterlijk aanhalen, mét aanhalingstekens.

Eerst geef ik de Standaardvertaling, en dan wat Pamuk werkelijk heeft gezegd.
De Standaard: ”Dertigduizend Koerden en één miljoen Armeniërs zijn vermoord in Turkije. Bijna niemand durft erover te praten behalve ik, en de nationalisten haten me erom”, zei Pamuk in het gewraakte interview.
En dit was Pamuks échte antwoord op de vraag: Und Sie reden trotzdem davon. Wollen Sie unbedingt Schwierigkeiten bekommen?
Ja, jeder sollte das tun. Man hat hier 30 000 Kurden umgebracht. Und eine Million Armenier. Und fast niemand traut sich, das zu erwähnen. Also mache ich es. Und dafür hassen sie mich.

Beëdigde vertaler gevraagd! ofwel een eerlijke journalist want, al was er in de rest van het interview wel degelijk sprake van nationalisten, en zelfs van ultra-nationalisten... hier bedoelde Pamuk heel iets anders, en de feiten wijzen ook uit dat het niet om groepjes van ultra’s gaat, maar om officiële gezagsdragers, en naar ik aanneem worden die democratisch gedragen door de bevolking.

Ik zou aan die Standaardjongen [*] willen suggereren om aan de gematigde Turk Erdoğan een vraag te stellen, om het even welke, ...omtrent de Armeense genocide. Even nagaan of die gematigde democraat niet ook onder zijn „nationalisten“ valt.

.

[*] hij tekent met kgv

Charles Aznavour: autobiografie

.

Charles Aznavour Le temps des avants Mémoires Flammarion, octobre 2003

Aznavour beschrijft in het eerste hoofdstuk van zijn autobiografie hoe hij in Parijs geboren werd, enkele jaren nadat zijn ouders en familie, net als honderdduizenden Armeniërs op vlucht waren gegaan uit Constantinopel en de tocht naar Damascus (!) hadden gemaakt, en hoe de Turken/Koerden zich daarbij gedroegen: het woord holocaust is toen voor het eerst gebruikt.

Dit verhaal zou "humanisten" als Schröder, Balkenende of onze zieke Verhofstadt (ik zwijg over Blairbush) mogen interesseren... zij zouden aan geloofwaardigheid winnen als ze hun eigen Europese boodschap wat ernstiger namen.

Ça n’a pas très bien commencé

[…] J’aurais pu rester enfermé dans le sperme liquéfié de mon père souffrant, suant, peinant pour rester en vie dans sa longue marche, cette foutue traversée du désert entre Istanbul et Damas. Les hordes de Kurdes – qui par la suite connurent la même situation – et les gendarmes de la nation ottomane pourchassaient et harcelaient les malheureux afin de s’approprier les quelques richesses qu’ils emportaient avec eux, comme les dents en or qui ornaient leurs bouches. Et je te tue un intellectuel, et je t’empale un prêtre, et je te pends, te décapite, et je te viole une jeune ou une vieille femme, et je te fais éclater la tête d’un bébé pour entendre le bruit que cela fait quand elle est projetée violemment contre un arbre… Ou bien j’aurais peut-être été mis bas, en fausse couche sur le sable du désert, tandis que ma pauvre mère aurait continué sa lente et pénible marche vers la mort, les jambes couvertes du sang qu’elle aurait éliminé en me laissant partir de ce monde où le nouveau gouvernement «Jeune-Turc» espérait tant les voir tous disparaître. Éliminés, annihilés, adieu, ou plutôt au diable, ces Arméniens, et en route pour la solution finale ! Oh ! La jolie phrase ! Der es Zor : cimetière de près d’un million et demi des miens, mes parents, mes ancêtres, volés, violés, assassinés au nom de la race, au nom de la religion, au nom de quoi, en vérité, je vous le demande. Au nom des Enver, des Talat, [*] des pachas du crime, assassins sans foi ni loi, interprétant le Coran qui ne justifie pourtant pas ces actes sanguinaires. Talat est le seul grand criminel qui a encore sa statue au beau milieu d’une place en Turquie.

Het begin was niet bijzonder gelukkig

[…] Net zo goed had ik opgesloten kunnen blijven in het moedeloze zaad van mijn vader, die leed en zweette, zwoegde om in leven te blijven tijdens die lange mars, die vervloekte tocht door de woestijn tussen Istamboel en Damascus. De horden van Koerden – die later kennis zouden maken met dezelfde omstandigheden – en de gendarmes van de ottomaanse staat achtervolgden en bestookten die sukkelaars om zich meester te maken van de povere rijkdommen die zij bij zich droegen, zoals de gouden tanden die hun monden sierden. Zullen we eens een intellectueel vermoorden? een priester spietsen? of eens iemand verhangen, de kop afsnijden? zullen we een jonge vrouw verkrachten, of een oude? of laten we de schedel van een baby uiteenspatten zodat je het geluid hoort als die met geweld tegen een boom wordt geknald… Ofwel was ik misschien als miskraam gebaard in het woestijnzand, terwijl mijn arme moeder haar langzame en moeizame tocht naar de dood had voortgezet, haar benen onder het bloed dat zij had verloren toen ze mij liet vertrekken uit deze wereld, waar het nieuwe gouvernement van de “Jonge Turken” zo vurig wenste dat zij er allemaal uit zouden verdwijnen. Uitgeschakeld, vernietigd, adieu, of liever naar de duivel met die Armeniërs, en op weg naar de finale oplossing! Oh! wat een prachtformule!

Der es Zor : kerkhof van bijna anderhalf miljoen van de mijnen, mijn verwanten, mijn voorouders, bestolen, verkracht, vermoord in naam van het ras, in naam van de religie, in naam van wat, ik vraag het je. In naam van de de Envers en Talats, pasha’s van de misdaad, moordenaars zonder god noch gebod, zich beroepend op de Koran, die hun beulsdaden niet billijkt nochtans. Talat is de enige grote crimineel die, pal in het midden van een Turks plein zijn standbeeld nog heeft. ________ Je moet dan weten dat Aznavour ook schrijft dat hij nooit één frank heeft gegeven aan, bijvoorbeeld de afscheidingsbeweging in Nagorny-Karabakh, en nooit zelfs maar heeft meebetoogd met de Armeniërs, wát sommige Turken over hem ook mogen beweren. Cependant, quoi que certains journalistes turcs ou azéris aient pu dire ou écrire par le passé, je n'ai jamais – je dis bien jamais – défilé à Paris ou ailleurs le 24 avril pour commémorer le massacre [...]. ________ Maar is Charles Aznavour misschien toch een Turkenhater? Neenee! hij schrijft: Je ne suis pas devenu pour autant un ennemi du peuple turc, et mon rêve aujourd’hui serait de visiter le pays de naissance de ma mère, mais… mais…mais. En iets verder verklaart hij over zijn familie (die op enkelen na zijn uitgemoord): […] mes oncles, tantes et grands-parents qui ne revinrent jamais de ce “Club Med de l’horreur”. Welnu, dat is het juiste onderscheid toch? individuele Turken kunnen best meevallen, en à la rigueur kunnen we zelfs het "moderne" Turkije het voordeel van de twijfel laten genieten, maar een Club Med de l’horreur mét geheugenverlies kan natuurlijk nooit lid worden van de “christelijke club”, zoals Erdoğan (zelf een Armeniër, maar zeg dat niet luidop) ons straffeloos mag blijven noemen… ________ Aznavour kent zijn eigen voorouders niet, en alle archieven zijn grondig vernietigd, zoals dat bij een genocide passend is: Nos églises, hélas, ont été pillées, détruites... Une chose est certaine: je n'ai jamais surpris mes parents à vilipender la Turquie moderne, [**] jamais ils ne nous ont élevés dans la haine de ce peuple. Au contraire, je les ai toujours entendus dire que la Turquie était un beau pays, que les femmes étaient ravissantes, que leur cuisine était la meilleure de tout le Moyen-Orient, et que, dans le fond, nous avions beaucoup d'affinités avec ce peuple. Si le génocide n'avait pas eu lieu – ou au moins avait été reconnu –, le contentieux ne serait pas aujourd'hui si profondément ancré dans la mémoire des deuxième et troisième générations des nôtres.

Onze kerken zijn geplunderd helaas, vernietigd… Een ding is zeker: geen moment heb ik mijn ouders er op betrapt dat ze het moderne Turkije door het slijk haalden, nooit hebben ze ons haat voor dat volk bijgebracht. Integendeel, ik hoorde hen altijd zeggen dat Turkije een mooi land is, met verrukkelijke vrouwen, een keuken die de beste was van heel het Nabije Oosten, en dat wij alles bijeen veel gemeen hadden met dat volk. Als er niet de genocide was geweest – of als die tenminste erkend werd –, dan zouden de geschillen vandaag niet zo diep verankerd zitten in het geheugen van de tweede en derde generatie der onzen.

[*] Leden van de junta der "Jonge Turken".

[**] Nochtans behoort christenvervolging en -uitroeiing niet "tot de geschiedenis" in Turkije. Zelfs nog onder de "moderne" Tansu Ciller werden er in het Oosten van Turkije kerken beschoten bij tankoefeningen: "kerken horen niet in een islamitisch land, en die kerken stonden toch leeg". Materiële resten van het christelijke verleden werden door het leger, "garant voor de lekenstaat", vakkundig opgeruimd: alle dictaturen bestrijden immers ook het verleden, want zij wensen een tabula rasa.

Een liedje van Aznavour

.
Ils sont tombés
Paroles: Charles Aznavour.
Musique: Georges Garvarentz
© 1976 - Éditions Djanik


Ils sont tombés, sans trop savoir pourquoi
Hommes, femmes et enfants, qui ne voulaient que vivre
Avec des gestes lourds, comme des hommes ivres
Mutilés, massacrés, les yeux ouverts d'effroi
Ils sont tombés, en invoquant leur Dieu
Au seuil de leur église, ou le pas de leur porte
En troupeaux de désert, titubant en cohorte
Terrassés par la soif, la faim, le fer le feu

Nul n'éleva la voix, dans un monde euphorique
Tandis que croupissait, un peuple dans son sang
L' Europe découvrait, le jazz et sa musique
Les plaintes des trompettes, couvraient les cris d'enfants
Ils sont tombés, pudiquement sans bruit
Par milliers, par millions, sans que le monde bouge
Devenant un instant, minuscules fleurs rouges
Recouverts par un vent de sable, et puis d'oubli

Ils sont tombés, les yeux pleins de soleil
Comme un oiseau qu'en vol, une balle fracasse
Pour mourir n'importe où, et sans laisser de traces
Ignorés, oubliés, dans leur dernier sommeil
Ils sont tombés, en croyant ingénus
Que leurs enfants pourraient, continuer leur enfance
Qu'un jour ils fouleraient, des terres d'espérance
Dans des pays ouverts, d'hommes aux mains tendues

Moi je suis de ce peuple, qui dort sans sépulture
Qu'a choisi de mourir, sans abdiquer sa foi
Qui n'a jamais baissé, la tête sous l'injure
Qui survit malgré tout, et qui ne se plaint pas
Ils sont tombés, pour entrer dans la nuit
Éternelle des temps, au bout de leur courage
La mort les a frappés, sans demander leur âge
Puisqu'ils étaient fautifs, d'être enfants d'Arménie

Gevallenen

Ze zijn gevallen en waarom wisten zij niet
Met lome gebaren die je bij dronkaards ziet
Mannen, vrouwen, kinderen die enkel leven wilden
Verminkt en afgemaakt met angstige open ogen
Ze zijn gevallen terwijl zij hun God aanriepen
In het kerkportaal of aan de drempel van hun deur
Een waggelende woestijnkudde, een mensensleep
Neergehaald door dorst, honger, staal en vuur.

Geen stem verhief zich in de euforische wereld
Terwijl een volk in zijn bloed verrotte
Ontdekte Europa de jazz en haar muziek
En klagende trompetten overstemden kinderkreten
Schroomvallig en geruisloos vielen zij
Duizenden, miljoenen, en onbewogen bleef de wereld
Eén moment waren het minuscule rode bloemen
Zandwind bedekte hen en daarna vergetelheid

Gevallen zijn zij met de zon in hun ogen
Zoals een vogel, door hagel vermorzeld in de vlucht,
Ergens verloren doodgaat en geen spoor nalaat
Genegeerd, vergeten in hun laatste slaap
Zijn ze gevallen, argeloos in hun geloof
Dat hun kinderen toch groot zouden worden
Dat ze ooit voet zouden zetten in hoopvolle streken
In open landen vol mensen met uitgestrekte handen

Ik ben een van dat volk dat rust zonder graf
Dat de dood heeft gekozen en het geloof bewaard
Dat nooit voor hoon het hoofd heeft gebogen
Dat ondanks voortleeft en niet klaagt
Ze zijn gevallen en de nacht ingegaan
De eeuwige nacht aan het eind van hun moed
De dood sloeg hen zonder naar leeftijd te vragen
Hun fout was, dat zij Armenië’s kinderen waren