Hoe kun je een brief besluiten?

Net bracht de postbode me een prachtig boek dat ik nooit helemaal gelezen zal krijgen (vijftienhonderd zesendertig pagina's): Joseph de Maistre, Correspondance (Paris, Les Belles Lettres, 2017). Maistre is een schitterende stilist en veel van die brieven zijn ook gericht aan mensen die we nog kennen, of er worden mensen in vermeld, en dan helpt bij het grasduinen zo'n naamregister achteraan.

Het pakje dat de vriendelijke B-postman me overhandigde was naar behoren gefrankeerd, en een van de zegels ziet u hiernaast, met de beeltenis van Hughes Félicité Robert de Lamennais. Toevallig een kerel die me interesseert: toen die de leeftijd had om zijn eerste communie te doen, weigerde hij dat want hij had Rousseau en nog enkele philosophes gelezen. Later veranderde hij van gedacht, liet zich dopen en werd zelfs priester. Hij publiceerde veel en kreeg het aan de stok met Gregorius XVI die zijn geschriften veroordeelde want Lamennais was voor de vrije meningsuiting. Hij liet het katholicisme voor wat het was, en werd volgens zijn wens burgerlijk begraven op Père Lachaise.

Dus las ik meteen alle brieven aan deze Lamennais, en de brieven waarin zijn naam valt. En dat Maistre een charmante briefschrijver is moge blijken uit zijn slotzinnen hieronder:

À Mme la Duchesse des Cars

Turin, 28 mai 1819

[...] Dites-moi donc de finir, Madame la Duchesse ; il y a deux occasions où je n’ai pas ce talent : c’est quand je parle à vous, ou de vous. Cependant, Madame de Sévigné ayant décidé expressément que toute lettre doit finir, je ne puis contredire une décision aussi respectable.

__________
P.S. Over de opvattingen van Lamennais wist behalve die paus ook Heine iets te vertellen: '…die republikanisch-katholischen Lehren eines Lamennais, welcher die Jakobinermütze aufs Kreuz gepflanzt hat.' (in: Über die französische Bühne – theaterkritieken, 1837)