In wat voor parket zit Europa?

The predicament of Europe was de titel van een seminarie dat de Franse politiek filosoof Pierre Manent gaf, een paar jaar terug in Harvard. We vallen met onderstaande transcriptie en vertaling in tijdens het vragenuurtje, na 1u.13'40" in het YouTube-verslag.

Maar voor u dat leest, zou ik u nog gauw een boek van hem willen aanraden, waarin hij kort vertelt wat de bestaansreden is van naties. U ziet het hiernaast, Gallimard 2006: La Raison des Nations, Réflexions sur la démocratie en Europe.

Nu, iemand uit het gehoor had hem gevraagd wat precies de betekenis was van de tekst van de "Europese Grondwet" – die zoals we weten niet zo mag heten. De betekenis van enkele begrippen uit de "Verdragstekst" dus, onder meer die van het woord "reunited", "herenigd" dat hem had getroffen, en eerst die van de wending "religieus en humanistisch":

Pierre Manent: Ik meen dat het vooral niets betekent. En het is ook niet bedoeld om iets te betekenen. Het was… men wilde vermijden andere dingen te zeggen. En ‘religieus en humanistisch’ is het resultaat van een lang proces. Een lang proces dat teruggaat op de weigering om de christelijke wortels van Europa te vermelden. Dus, ‘religieus en humanistisch’ was een manier om zogenaamd iedereen gelukkig te maken. Het belangrijkste feit blijft vanzelfsprekend dat men geweigerd heeft om een vermelding van het christendom in te voegen. Dit betekent dat wat “Europa” als gemeenschappelijk zag, de gemeenschappelijke kenmerken die samen Europa vormen, iets is dat er misschien ooit zal komen, na verloop, maar het is niet iets dat al een wezenlijk gemeenschappelijk deel van Europa was of is. Bijgevolg is “Europa” helemaal geen continuering… “Europa” – de Europese Unie – is geen continuering van het bestaande Europa. Want het weigert elke verwijzing naar wat het bestaande Europa voor gemeenschappelijks had. Zodat... het ging zo verre dat Jacques Chirac, de Franse president, en hij was het die de verwerping van de vermelding van christelijke wortels bekwam, ook de staatsman was die het bestond te vertellen dat in de geschiedenis van Europa – in de geschiedenis van Europa! – de islam een even grote rol had gespeeld als het christendom.
Je maakt het hier dus mee… wij allen… wij zijn aan het werken, enfin, wij zijn aan het maken, fabriceren, bouwen wat ik noemde een Potemkindorp in een ideologische geschiedenis die even absurd is als wat de Sovjets in hun tijd allemaal hadden bedacht voor de Sovjet-Unie. De ideologie van “Europa” gaat in tegen de realiteit van Europa.

En de tweede opmerking die u maakte, was waarom wij, het viel u op, ons herenigden – herenigden!
Ook hier weer dezelfde droom. Men wil ons doen geloven dat “Europa” al bestaat. Omdat… als het immers al bestaat kun je er onmogelijk nog tegen zijn. Het is daar, je moet enkel nog je ogen openen. Dat moet je doen. Het gaat dus waarlijk, waarlijk om een religieuze scène: als je “Europa” niet ziet, zie je de Waarheid niet. Trek je ogen open.
Dat mag dan… mijn interpretatie zijn van deze bijzonder slordige tekst. “Europa” is gebouwd op de negatie van al de constituerende onderdelen van Europa, zijnde de naties – Europa werd gebouwd uit een mengsel rivaliteit en wederzijds ontzag – en op de negatie van wat deze naties gemeenschappelijk hadden, en dat is bijvoorbeeld, en wel in de eerste plaats het christendom. En ik geef toe dat het christendom niet altijd een verbindende kracht is geweest, het was ook een splijtzwam, we zullen het hier eens zijn.
Maar niettemin: het ideologische karakter van “Europa” is extreem geprononceerd. En als je een voorbeeld wil… en is het gerechtigheid of noodlot? ik weet het niet, maar de “nieuwe Europese religie” is nadrukkelijk antichristelijk en antikatholiek. De laatste, de jongste episode, en ze is nogal grappig, is dat de Europese Commissie vorig jaar een nieuwe kalender uitbracht. Een nieuwe kalender met alle religieuze feesten erin, álle religieuze feesten behalve de christelijke. Tot daar “Europa”.
En er kwam natuurlijk enig protest, en toen klonk het: “Ach ja! Foutje gemaakt!” en ik meen dat ze het dan hebben rechtgezet, achteraf. Maar weet u… ik zou wel meer voorbeelden kunnen geven, een hele hoop.



I think that, most of all, it does not mean anything. And it’s not meant to mean something. Or it was… it is to avoid to say other things. And ‘religious and humanist’, has been the result of a long initiation. Of a long initiation which ascended with the rejection of a mention of the Christian roots of Europe. So, ‘religious and humanist’ has been a way of making supposedly everybody happy. But the most important fact, is of course that they refused to insert the mention of Christianity. Which means that, what “Europe” put in common, of the commonality which constitutes Europe, is perhaps something which will happen, after a while, but it’s not something which has been, was or is a real common part of Europe. So “Europe” is not at all a continuation… “Europe”, the European Union, is not a continuation of real Europe. Because it refuses any mention of what real Europe had in common. So that, it went so far that Jacques Chirac – the French president, who was the one who obtained the rejection of the mention of the Christian roots – is also the statesman who was able to say that islam played in the history of Europe – in the history of Europe! – a role as great as Christianity. So you assist to a... we all… we’re working, we all, enfin we’re making, fabricating, producing what I call a Potemkin village of an ideological history as absurd as anything the Soviets have devised in their time for the Soviet Union. The ideology of “Europe” is bent against the reality of Europe. And the second mention you made, why we, it struck you, reunited – reunited! Again it’s the same dream. They want us to believe that “Europe” is already there. Because… so if it is already there, you have no way of being against it. It is there, you only have to open your eyes. You have to. So it is really, it’s really a religious situation. If you don’t see “Europe”, you don’t see the Truth. Open your eyes. That would be the… my interpretation of this very sloppy text. “Europe” is built on the negation of all the constituent elements of Europe. That is the nations – through the mixes of rivalry and comity Europe was built – and the negation of what these nations had in common, that is for instance and first of all Christianity. I admit that Christianity was not only, has not always been a unifying force, it was also a separating force, we agree. But nevertheless, the ideological character of “Europe” is extremely pronounced. And if you want a… and what is, is it justice, is it nemesis, I don’t know, but the new “European” religion is emphatically antichristian and anti-Catholic. The last, the latest episode, which is rather funny, is that the European Commission the other year produced a new calendar. A new calendar with all the religious feasts, all the religious feasts, except the Christian ones. So much for “Europe”. And, and of course there was some protests, and then: ‘Oh yeah! My mistake!’ And I think they corrected it, afterwards. But you know the… I could give other examples, many of them.