23 september 2005

Hoe zat het in 1956 met de gerechtelijke psychiatrie?



Het thema rust nu weer, maar enige weken geleden was er veel te doen om de rol van de gerechtspsychiatrie. Enkele zielkundigen hadden slechte inschattingen gemaakt, en daarvan hadden gevangenen weer geprofiteerd om tijdens hun penitentiair verlof gijzelingen te ondernemen. Als zoiets één keer voorkomt zeg je: alla, dat hoort erbij. Maar het kwam twee keer voor, en direct na elkaar, en dat geeft stof tot nadenken.
Nu is de invloed van de psychiatrie, zowel tijdens processen als bij de ten uitvoerlegging van de straf geen nieuw verschijnsel zoals wij weten. Ook de kritiek is niet nieuw. Volgens de in zijn tijd beroemde Franse strafpleiter Jean-Louis Tixier-Vignancour*, bijgenaamd la voix de bronze, kan de inbreng van allerlei experten in rechts-gedingen eigen misbruiken meebrengen. In een extreem geval kan zelfs ideologie zwaarder doorwegen dan professionele inzichten.
Het ging destijds om een proces, een spionagezaak waarin de Franse minister van Binnenlandse Zaken François Mitterrand een eigen-aardige rol had gespeeld, maar Mitterrand genoot onschendbaarheid en kwam enkel als getuige voor het Hof, en dus kon Tixier zijn oud-collega uit de Vichy-tijd niet raken. Maar dat doet er verder niet toe.
Tixier verdedigde verwonderlijk genoeg een hooggeplaatst KP-lid, die echter ook dubbelspion was geweest in dienst van de Franse regering ten tijde van de oorlog in Indo-China. Zo'n leven gaat natuurlijk met complicaties gepaard, en op een bepaald moment was het de regering beter uitgekomen om hem te laten vallen.
De bij dit proces aangestelde expert-psychiatre was toevallig eveneens KP-lid, en had aan Tixiers cliënt min of meer geproposeerd om hem gek te verklaren, wat deze had geweigerd al betrof het hier een zaak van landverraad en al was die oplossing bijna iedereen goed uitgekomen. Tenminste zo stelt Tixier het in zijn pleidooi.
Oude kwesties zult u terecht zeggen, maar ik breng deze zaak enkel te berde omdat Tixier, in een terzijde, de rol van de gerechtspsychiater in een breder kader plaatste. En of hij nu gelijk had of niet, hij was in zijn pleidooi voor het militair tribunaal wél grappig:


Messieurs, j’ai sur la psychiatrie une opinion qu’il ne m’appartient pas de faire connaître, car elle n’intéresse pas le tribunal; j’ai sur les psychiatres une opinion encore moins nuancée que celle que j’ai sur la psychiatrie; mais j’ai sur les experts psychiatres une opinion que, celle-là, je dois vous faire connaître.
Il y aura, Messieurs, trente ans l’année prochaine, que j’ai prêté serment devant la Première Chambre de la Cour de Paris. Je vous affirme qu’en 1927, les psychiatres étaient beaucoup moins occupés qu’aujourd’hui avec les délinquants et avec les criminels. Il fallait vraiment que l’inculpé donnât des signes évidents d’un dérangement cérébral formel pour que l’on dérangeât quelqu’un de Sainte-Anne ou de Villejuif. Mais de nos jours…! . De nos jours, Messieurs, quand un voleur de radis ou de lapins est conduit devant M. le Procureur de la République qui le fait comparaître le lendemain en flagrant délit, il pourra arriver, et nous le verrons dans un avenir qui est peut-être proche, qu’entre la comparution devant le Procureur de la République et celle devant le tribunal des flagrants délits, on installe à demeure au Petit Parquet un psychiatre de service qui viendra frapper avec le petit marteau en caoutchouc sur les genoux du voleur de radis ou de lapins.
Nous sommes accablés, Messieurs, par la psychiatrie, nous sommes submergés de psychiatres, nous n’en pouvons plus. [...]
in: La France Trahie
Plaidoirie de Me Tixier-Vignancour dans L’Affaire des Fuites
AmiotDumont, Paris 1956, pp. 128-9

__________________________________
* Verdediger voordien van bijvoorbeeld Louis -Ferdinand Céline, die hem in een dankbriefje schreef: "Vous êtes un athlète du Droit."

Lettres à Tixier
La Flute de Pan, Paris 1985, p.64

1 opmerking:

Marc Vanfraechem zei

“Het zal volgend jaar, mijne Heren, dertig jaar geleden zijn dat ik de eed heb afgelegd voor de Eerste Kamer van het Gerechtshof van Parijs. Ik kan u verzekeren dat de psychiaters in 1927 veel minder dan vandaag te maken hadden met delinquenten en misdadigers. Een beschuldigde toen moest al manifeste tekenen geven van een mentale stoornis, voor men iemand van Saint-Anne of Villejuif ging lastigvallen. Maar de dag van vandaag! Als de dag van vandaag, Heren, een kiekendief wordt voorgeleid bij de Procureur van de Republiek, die hem de dag daarop wil laten verschijnen wegens betrapping op heterdaad, dan lijkt het te zullen gebeuren, en wij zullen dat in een wellicht nabije toekomst meemaken, dat tussen zijn voorgeleiding bij de Procureur en zijn verschijning voor de rechtbank, er in het gerechtsgebouw een psychiater van dienst een vaste stek krijgt, om er met zijn rubberen hamertje op de knieën van de kiekendief te tikken. Mijne Heren, wij worden overstelpt door de psychiatrie, wij raken onder de psychiaters bedolven, wij zien het eind niet meer.”

http://victacausa.blogspot.com/victacausa.blogspot.com5edf7b715d0afaa3d68201fa2d94715a304487db.html